SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: rzepaku i rzepiku oraz buraka cukrowego.

W dwunastym okresie raportowania tj. od 21 lipca do 20 września 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą są ujemne na całym terytorium Polski.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie suszą rolniczą występuje wśród upraw:

• Rzepaku i rzepiku
• Buraka cukrowego.

Wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy zwiększeniu, średnio dla kraju były one wyższe o 7 mm. Natomiast w północno-wschodnich oraz zachodnich rejonach Polski odnotowano obniżenie tych wartości wynoszące ok. 10 mm.

Obecnie zagrożenie suszą w Polsce występuje dla rzepaku i rzepiku uprawianych na glebach II kategorii oraz dla buraka cukrowego uprawianego na glebach II i III kategorii podatności na suszę.

• II kategorię gleb (lekkie), grupę granulometryczną stanowią: piaski gliniaste lekkie, piaski gliniaste lekkie pylaste, piaski gliniaste mocne, piaski gliniaste mocne pylaste.
• Natomiast III kategorię gleb (średnie) stanowią: gliny lekkie, gliny lekkie pylaste, pyły gliniaste, pyły zwykłe, pyły piaszczyste.

Susza dla rzepaku i rzepiku występuje w 13 województwach kraju, w 1407 gminach (w 45,9% gminach Polski) na 11,7% gruntów ornych.

Największe zagrożenie suszą (w ponad 96% gmin) zostało odnotowane w województwach opolskim i łódzkim.

Bardzo duże zagrożenie suszą występuje również w czterech woj.: dolnośląskim, mazowieckim, wielkopolskim oraz w lubelskim (w ponad 63% gmin).

Do województw o dużym zagrożeniu suszą wśród tych upraw można zaliczyć woj. podlaskie, świętokrzyskie, śląskie oraz lubuskie (w ponad 37% gmin).

Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw rzepaku i rzepiku

Susza dla buraka cukrowego występuje w 13 województwach, w 1409 gminach (w 46% gmin kraju) na 13,2% gruntów ornych.

Największe zagrożenie suszą (w ponad 96% gmin) zostało odnotowane w województwach opolskim i łódzkim.

Bardzo duże zagrożenie suszą występuje również w woj.: dolnośląskim,  mazowieckim, wielkopolskim oraz w lubelskim (w ponad 63% gmin).

Do województw o dużym zagrożeniu suszą wśród tych upraw można zaliczyć woj. podlaskie, świętokrzyskie, śląskie oraz lubuskie (w ponad 37% gmin).

Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Zagrożenie suszą rolniczą dla uprawy buraka cukrowego

W dalszym ciągu obszarem szczególnie narażonym na deficyt wody jest Dolny Śląsk i Opolszczyzna. Na terenie tych województw niedobór wody dla roślin w porównaniu do uprzedniego okresu sześciodekadowego wzrósł o 10 mm i obecnie wynosi od -210 do -219 mm.

Tak jak w poprzednich okresach raportowania (w siódmym, ósmym, dziewiątym, dziesiątym, jedenastym) również w dwunastym okresie - obszarem narażonym na duży deficyt wody (od -180 do – 199 mm) jest nadal Lubelszczyzna. Poza tym terytorium podobny niedobór wody notowany jest na terenie województw: mazowieckiego, łódzkiego oraz wielkopolskiego.

Należy też zaznaczyć, że odnotowano wzrost niedoboru wody w południowych obszarach woj. podlaskiego oraz mazowieckiego, na tych terytoriach deficyt wody wzrósł o 10 mm.

Obniżenie plonów z powodu suszy o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych, stwierdzono w okresie wegetacyjnym w 2015 roku na terenie Polski wśród 14 grup i gatunków roślin:

• Zbóż jarych
• Zbóż ozimych
• Krzewów owocowych
• Truskawek
• Roślin strączkowych
• Rzepaku i rzepiku
• Tytoniu
• Warzyw gruntowych
• Ziemniaka
• Chmielu
• Kukurydzy na kiszonkę
• Kukurydzy na ziarno
• Buraka cukrowego
• Drzew owocowych

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce oraz udział gmin zagrożonych (w %) prezentuje tab. 3.

Tabela 3. Liczba wszystkich gmin oraz udział gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce (w %)

Natomiast potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku w Polsce przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Potencjalna powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku

W lipcu najniższą temperaturę powietrza odnotowano w północnych oraz północno - wschodnich rejonach kraju. Natomiast najwyższą temperaturę notowano w południowo-zachodnich obszarach Polski. W północnych rejonach kraju notowano temperaturę nawet poniżej 17,0°. W południowych obszarach Pojezierza Pomorskiego, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej również było chłodno z temperaturą wynoszącą od 17°C do 18°C. Na Wyżynach i Nizinach Polskich zanotowano stosunkowo wysoką temperaturę od 18°C do 20°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 20°C) odnotowano w południowych obszarach Niziny Śląskiej oraz na Pogórzu Karpackim, w niektórych rejonach tego obszaru notowano nawet powyżej 21°C.

Rozkład temperatury w sierpniu nie odbiegał od jej rozkładu w lipcu. Najchłodniej, w dalszym ciągu było na Pobrzeżu z temperaturą poniżej 20°C. W południowych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na obszarze Pojezierza Mazurskiego odnotowano od 20 do 21°C. Najcieplej, ponad 23°C, było na Nizinie Śląskiej. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 21 do 23°C. Tegoroczny sierpień był bardzo ciepły. Na północy kraju temperatura powietrza była wyższa od średniej wieloletniej od 2 do 4°C. Na pozostałym terytorium Polski odnotowano temperaturę wyższą niż wieloletnią od 4 do 5°C, a miejscami nawet wyższą o ponad 5°C.

W pierwszej dekadzie września odnotowano stosunkowo duże ochłodzenie, z temperaturą poniżej 14°C na Pojezierzu Pomorskim oraz na Podlasiu. Na pozostałym obszarze Polski również było chłodno od 14 do 16°C, tylko na Opolszczyźnie oraz na Dolnym Śląsku notowano miejscami temperaturę powyżej 16°C. Druga dekada tego miesiąca była już cieplejsza. Na północy kraju notowano temperaturę od 15,5 do 16,5°C, im dalej na południe kraju tym było cieplej, w części środkowej od 16,5 do 17,5°C a w Kotlinie Sandomierskiej a zwłaszcza na Podkarpaciu odnotowano od 18 do ponad 18,5°C.

W lipcu opady wystąpiły w pięciu głównych pasach, trzy z nich charakteryzowały się opadami stosunkowo wysokimi od 70 do 100 mm, a dwa z nich opadami mniejszymi – wynoszącymi nawet od poniżej 30 do 70 mm. Wyższe opady (powyżej 70 mm) wystąpiły na pobrzeżu Bałtyku , w północnych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na Ziemi Lubuskiej, na Pojezierzu Wielkopolskim, Mazurskim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast obszarami o mniejszych opadach (poniżej 70 mm) były: południowe rejony Pojezierza Pomorskiego, Niziny: Wielkopolska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyny Polskie.

Tegoroczny sierpień pod względem opadowym był skrajnie suchy. Najniższe opady wynoszące poniżej 10 mm odnotowano na Kujawach, Żuławach, na Pogórzu Izerskim, w Borach Dolnośląskich, na Nizinie Mazowieckiej, Wyżynie Lubelskiej oraz na Polesiu. Na znacznej powierzchni kraju również notowano niskie opady od 10 do 30 mm, jedynie na obszarze Wysoczyzny Kaliskiej, Leszczyńskiej, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz w zachodniej części Wyżyny Małopolskiej odnotowano opady nico większe od 30 do ponad 60 mm. Na Kujawach, we wschodnich obszarach Lubelszczyzny w południowych rejonach Niziny Śląskiej oraz Mazowieckiej opady wynosiły do 10% normy wieloletniej. Na przeważającym obszarze kraju opady wynosiły od 10 do 30% normy wieloletniej. Jedynie na obszarze Wysoczyzny Kaliskiej, Leszczyńskiej oraz na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskie opady były nieco wyższe, od 70 do 100% normy.

W pierwszej dekadzie września notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne. Wysokie opady wystąpiły na Kaszubach i w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego od 50 do 90 mm a miejscami nawet ponad 90 mm. Najniższe opady odnotowano w Wielkopolsce, w południowej części Niziny Śląskiej, na Podlasiu, Wyżynie Małopolskiej, Kotlinie Sandomierskiej oraz na Pogórzu Karpackim od 10 do 20 mm.

      W drugiej dekadzie września również notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne. Wysokie opady, podobnie jak w pierwszej dekadzie tego miesiąca, wystąpiły w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego, wyższe opady notowano też w północno-wschodniej części kraju oraz na dużym terytorium Polski południowo-wschodniej, od 20 do ponad 50 mm. Najniższe opady poniżej 10 mm odnotowano w Wielkopolsce, w południowej części Niziny Śląskiej oraz na Podlasiu.