SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych oraz roślin strączkowych.

W dziesiątym okresie raportowania tj. od 1 lipca do 31 sierpnia 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą są ujemne na całym terytorium Polski.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie suszą rolniczą występuje wśród upraw:

• Roślin strączkowych
• Ziemniaka
• Krzewów owocowych
• Chmielu
• Kukurydzy na kiszonkę
• Tytoniu
• Warzyw gruntowych
• Buraka cukrowego
• Drzew owocowych
• Kukurydzy na ziarno

 

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym, w porównaniu do ubiegłego okresu, zdecydowanie zwiększył się zasięg suszy rolniczej w całej Polsce. Dla upraw takich jak: rośliny strączkowe, ziemniak, krzewy owocowe, chmiel, kukurydza na kiszonkę, tytoń, warzywa gruntowe, burak cukrowy, drzewa owocowe zagrożenie suszą wystąpiło w wielu województwach w 100% gmin.

Wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy znacznemu obniżeniu. Średnio dla kraju wartości te względem poprzedniego okresu były niższe o 22 mm. Największe obniżenie wartości KBW odnotowano w Wielkopolsce, o ponad 40 mm, a najmniejsze o kilka milimetrów we wschodnich rejonach kraju.

Obecnie w dalszym ciągu największe zagrożenie suszą w Polsce występuje dla roślin strączkowych. Susza dla tej uprawy występuje na glebach wszystkich kategorii:

I kategorii (gleby bardzo lekkie), grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty,

II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna: piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty lekki pylasty, piasek gliniasty mocny, piasek gliniasty mocny pylasty,

III kategorii (gleby średnie), grupa granulometryczna: glina lekka, glina lekka pylasta, pył gliniasty, pył zwykły, pył piaszczysty,

IV kategorii (gleby ciężkie), grupa granulometryczna: glina średnia, glina średnia pylasta, glina ciężka, glina ciężka pylasta, pył ilasty, ił, ił pylasty,

Susza dla tych upraw występuje we wszystkich województwach kraju, w 3037 gminach (w 99,1% gmin) na 75,1% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie w kraju wzrosło o 79 gmin oraz o 22,7 punktów procentowych dotyczących powierzchni gruntów ornych. W 8 województwach suszę odnotowano w 100% gmin tj. w woj.: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim oraz wielkopolskim. Niewiele mniejsze zagrożenie suszą wystąpiło w woj. kujawsko-pomorskim i zachodniopomorskim w 99,4% gmin. W pozostałych województwach również odnotowano bardzo duże zagrożenie suszą w wielu gminach (ponad 95%). Szczegółowe dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej grupy upraw przedstawia tabela 1.

 

Tabela 1. Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw roślin strączkowych

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla ziemniaka występuje na glebach I, II, III oraz IV kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 3019 gminach (w 98,5% gmin kraju) na 79,0 gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie wzrosło w kraju o 322 gmin (o 11,9%) oraz o 25,7 punktów procentowych powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie, które odnotowano w 100% gmin z suszą, występuje w województwach: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, świętokrzyskim oraz wielkopolskim. W woj. podkarpackim i kujawsko-pomorskim, odnotowano również bardzo duże zagrożenie suszą, odpowiednio 99,5 i 99,4% gmin. Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 2.

 

Tabela 2. Zagrożenie suszą rolniczą dla uprawy ziemniaka

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla krzewów owocowych występuje na glebach I, II, III oraz IV kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 3019 gminach (w 98,5% gmin kraju) na 79,0% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie wzrosło w kraju o 322 gmin (o 11,9%) oraz o 25,7 punktów procentowych powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie, które odnotowano w 100% gmin z suszą, występuje w województwach: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, świętokrzyskim oraz wielkopolskim. W woj. podkarpackim i kujawsko-pomorskim, odnotowano również bardzo duże zagrożenie suszą, odpowiednio 99,5 i 99,4% gmin. Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 3.

 

Tabela 3. Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw krzewów owocowych

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla chmielu występuje na glebach I, II oraz III kategorii. Susza (potencjalna) dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 2549 gminach (w 83,2% gmin kraju) na 37,1% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju aż o 971 gmin (o 61,5%) oraz o 17,9 punktów procentowych powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie: lubuskim, łódzkim oraz opolskim w których odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: mazowieckim i wielkopolskim (99,7% gmin). W woj.: lubelskim, dolnośląskim, świętokrzyskim, oraz kujawsko-pomorskim (w ponad 96% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 4.

 

Tabela 4. Zagrożenie suszą rolniczą dla chmielu

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na kiszonkę występuje na glebach II i III kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 2323 gminach (w 75,8% gmin kraju) na 22.5% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju aż o 1236 gmin (o 46,8%) oraz o 14,2 punktów procentowych powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie łódzkim, w którym odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: opolskim, wielkopolskim, lubelskim oraz świętokrzyskim (w ponad 96% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 7.

 

Tabela 7. Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na kiszonkę

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla tytoniu występuje na glebach I, II, III oraz IV kategorii. Susza (potencjalna) dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 2285 gminach (w 74,6% gmin kraju) na 36,3% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju aż o 1194 gmin (o 47,7%) oraz o 22,0 punkty procentowe powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie łódzkim i opolskim, w którym odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: wielkopolskim, lubelskim oraz świętokrzyskim (w ponad 96% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 5.

 

Tabela 5. Zagrożenie suszą rolniczą dla tytoniu

                                                                                                                                  

Zagrożenie suszą rolniczą dla warzyw gruntowych występuje na glebach I i II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 2278 gminach (w 74,3% gmin kraju) na 29,5% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju aż o 1188 gmin (o 47,8%) oraz o 16,9 punkty procentowe powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie łódzkim i opolskim, w którym odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: wielkopolskim, lubelskim oraz świętokrzyskim (w ponad 96% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 6

 

Tabela 6. Zagrożenie suszą rolniczą dla warzyw gruntowych

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla buraka cukrowego występuje na glebach II i III kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 13 województwach, w 1849 gminach (w 30,3% gmin kraju) na 16,7% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju aż o 1190 gmin (o 280,5%) oraz o 11,1 punkty procentowe powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie łódzkim, w którym odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: opolskim, lubelskim oraz świętokrzyskim (w ponad 96% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 8.

 

Tabela 8. Zagrożenie suszą rolniczą dla buraka cukrowego

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla drzew owocowych występuje na glebach I i II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 13 województwach, w 1828 gminach (w 59,7% gmin kraju) na 17,5% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju aż o 1177 gmin (o 280,8%) oraz o 11,5 punkty procentowe powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie łódzkim, w którym odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: lubelskim, świętokrzyskim oraz opolskim (w ponad 95% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 9.

 

Tabela 9. Zagrożenie suszą rolniczą dla drzew owocowych

                                                                                                                 

Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na ziarno występuje na glebach II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 9 województwach, w 763 gminach (w 24,9% gmin kraju) na 5,5% gruntów ornych.

Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego zagrożenie suszą dla tej uprawy wzrosło w kraju o 560 gmin (o 375,8%) oraz o 3,7 punkty procentowe powierzchni gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie opolskim, w którym odnotowano 94,6% gmin z zagrożeniem suszą dla kukurydzy na ziarno. Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 10.

 

Tabela 10. Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na ziarno

 

Informujemy, że uprawa kukurydzy na ziarno na glebach piaszczystych nie jest wskazana (gleby I kategorii, bardzo lekkie, bardzo podatne na suszę) grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty. Z tego względu dla tych gleb nie są podawane wartości krytyczne KBW dla tej uprawy jak również z tego powodu uprawa kukurydzy na ziarno na glebach I kategorii nie jest rozpatrywana przez System Monitoringu Suszy Rolniczej.

Tak jak w poprzednich okresach raportowania (w siódmym, ósmym oraz dziewiątym) również w dziesiątym okresie tj. od 1 lipca do 31 sierpnia 2015 roku obszarem szczególnie narażonym na deficyt wody jest nadal Lubelszczyzna. Na tym terenie notowany jest obecnie niedobór wody wynoszący od -200 do nawet -259 mm (w północnych rejonach tego regionu).

W dalszym ciągu bardzo niskie wartości klimatycznego bilansu wodnego występują w południowych obszarach województwa mazowieckiego. Wartości KBW w tych rejonach wynosiły od -220 do -249 mm a na  niewielkich  obszarach  osiągały  wartość  od -250  do -259 mm. Niskie wartości KBW występowały również we wschodniej części województwa łódzkiego oraz w środkowych rejonach woj. mazowieckiego, wynosiły od -220 do -229 mm.

W dalszym ciągu do obszarów o dużym niedoborze wody należy zaliczyć północne rejony woj. świętokrzyskiego, zachodnie obszary woj. łódzkiego, północne obszary woj. mazowieckiego i podlaskiego, południowe woj. lubelskiego, na tych terytoriach deficyt wody wynosi od -200 do -219 mm. Natomiast znacznie niższe wartości KBW względem poprzedniego okresu raportowania (o ok. 20 mm) wystąpiły w woj. opolskim oraz w centralnej części woj. dolnośląskiego, obecnie na tych terenach  niedobór  wody  wynosi  od -220 do -239 mm.

Tak bardzo niskie wartości KBW jakie otrzymano w obecnym okresie wynikają z bardzo małych opadów atmosferycznych w całym kraju a zwłaszcza w sierpniu. W niektórych obszarach opady w sierpniu wynosiły po kilka milimetrów, natomiast ewapotranspiracja była bardzo duża, średnio dla kraju wynosiła 293 mm. Tak duża ewapotranspiracja była spowodowana przede wszystkim wysoką średnią temperaturą powietrza jaką odnotowano w sierpniu od 18,5 do ponad 21°C.

Informujemy również, że w oparciu Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wartości KBW, oznaczającego wystąpienie suszy dla wybranych grup i gatunków roślin uprawnych a także w oparciu o kategorie gleb w okresie wegetacyjnym, oraz o wyznaczone wartości krytyczne KBW, oznaczające wystąpienie 20% obniżenia plonów w skali gminy w danym roku w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych, stwierdzono zagrożenie suszą w okresie wegetacyjnym w 2015 roku na terenie Polski wśród 14 grup i gatunków roślin:

 

• Zbóż jarych
• Zbóż ozimych
• Krzewów owocowych
• Truskawek
• Roślin strączkowych
• Rzepaku i rzepiku
• Tytoniu
• Warzyw gruntowych
• Ziemniaka
• Chmielu
• Kukurydzy na kiszonkę
• Kukurydzy na ziarno
• Buraka cukrowego
• Drzew owocowych

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce oraz udział gmin zagrożonych (w %) prezentuje tab. 11.

 

Tabela 11. Liczba wszystkich gmin oraz udział gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce (w %)

 

Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku w Polsce przedstawia tabela 12.

 

Tabela 12. Potencjalna powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku

 

*Powierzchnia gruntów ornych i sadów wg Rocznika Statystycznego Rolnictwa, Warszawa 2014, grunty orne: 13 818 287 ha, sady 285 402 ha, razem 14 103 689 ha

 

Informujemy, że jeżeli wartości krytyczne KBW w gminie nie zostają przekroczone, oznacza to, że średnie straty w plonach w danej gminie nie przekroczą 20%. Jednakże należy zaznaczyć, że w poszczególnych gospodarstwach straty w plonach mogą wynosić nawet 30-40%. Oszacowane wartości wysokości strat plonów w skali gminy nie wykluczają, że straty w gospodarstwie mogły wynosić nawet więcej niż 25-30%. Lokalne warunki glebowo-klimatyczne konkretnego pola mogą bowiem odbiegać od wyników modelowania w dużej skali (gminy) i wielkość strat na konkretnym polu określa specjalnie do tego celu powołana komisja, która weryfikuje skutki suszy w terenie.

W lipcu najniższą temperaturę powietrza odnotowano w północnych oraz północno - wschodnich rejonach kraju. Natomiast najwyższą temperaturę notowano w południowo-zachodnich obszarach Polski. W północnych rejonach kraju notowano temperaturę nawet poniżej 17,0°. W południowych obszarach Pojezierza Pomorskiego, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej również było chłodno z temperaturą wynoszącą od 17°C do 18°C. Na Wyżynach i Nizinach Polskich zanotowano stosunkowo wysoką temperaturę od 18°C do 20°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 20°C) odnotowano w południowych obszarach Niziny Śląskiej oraz na Pogórzu Karpackim, w niektórych rejonach tego obszaru notowano nawet powyżej 21°C.

Rozkład temperatury w pierwszej dekadzie sierpnia nie odbiegał od jej rozkładu w czerwcu i lipcu. Najchłodniej, w dalszym ciągu było na Pobrzeżu, w północnej części Pojezierza Pomorskiego oraz na Żuławach, poniżej 21°C. W południowych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na obszarze Pojezierza Mazurskiego odnotowano temperaturę od 21 do 23°C. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej od 24,5 do ponad 25°C. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 23 do 24,5°C. Druga dekada sierpnia również w Polsce była bardzo ciepła. Najcieplej było w zachodniej części kraju z temperaturą powietrza wynoszącą ponad 23°C. Na znacznej powierzchni Polski również było bardzo ciepło od 20 do 23°C. Tylko nieco chłodniejszym rejonem Polski była północno-wschodnia część kraju z temperaturą powietrza wynoszącą poniżej 20°C. Trzecia dekada sierpnia również była ciepła, na południowym zachodzie notowano najwyższą temperaturę powietrza, powyżej 20°C. Najchłodniej było w północnych rejonach kraju, od 18 do 19°C.

W lipcu opady wystąpiły w pięciu głównych pasach, trzy z nich charakteryzowały się opadami stosunkowo wysokimi od 70 do 100 mm, a dwa z nich opadami mniejszymi – wynoszącymi nawet od poniżej 30 do 70 mm. Wyższe opady (powyżej 70 mm) wystąpiły na pobrzeżu Bałtyku , w północnych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na Ziemi Lubuskiej, na Pojezierzu Wielkopolskim, Mazurskim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast obszarami o mniejszych opadach (poniżej 70 mm) były: południowe rejony Pojezierza Pomorskiego, Niziny: Wielkopolska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyny Polskie.

W pierwszej dekadzie sierpnia notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne a na dużym obszarze odnotowano nawet ich brak lub ich też niewielkie wystąpienie. Obszarem o bardzo małych opadach (poniżej 2 mm) była Niziny: Szczecińska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyna Lubelska. Tylko nieco większe opady wystąpiły na Pojezierzach: Pomorskim, Wielkopolskim a także na Wyżynach Polskich i w Beskidach od 2 do 20 mm a miejscami do 40 mm. W drugiej dekadzie sierpnia opady były w dalszym ciągu bardzo małe. Szczególnie niskie lub nawet ich brak odnotowano we wschodniej części kraju. Natomiast nieco większe odnotowano w zachodniej części Polski od 5 do 40 mm, a w niektórych miejscach wystąpiły lokalnie większe opady pochodzenia burzowego. Trzecia dekada sierpnia to dalszy okres z bardzo małymi opadami. Tym razem szczególnie niskie opady wystąpiły w zachodniej części kraju (oprócz północno-zachodniego obszaru) od 2 do 5 mm. Natomiast nie znacznie wyższe opady notowano we wschodniej części kraju od 5 do 10 mm. Tylko na północy Polski opady były nieco większe od 10 do 20 mm.