SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i kiszonkę, rzepaku i rzepiku, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.

W piątym okresie raportowania tj. od 11 maja do 10 lipca 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są ujemne na całym obszarze Polski.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie suszą rolniczą notowane jest wśród upraw:

• zbóż jarych
• zbóż ozimych
• rzepaku i rzepiku
• tytoniu
• krzewów owocowych
• warzyw gruntowych
• truskawek
• roślin strączkowych

Obecnie największe zagrożenie suszą w Polsce występuje dla zbóż jarych. Susza dla tej uprawy występuje na glebach:

• I kategorii (gleby bardzo lekkie), grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty,
• II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna: piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty lekki pylasty, piasek gliniasty mocny, piasek gliniasty mocny pylasty.

Susza dla zbóż jarych występuje w dziewięciu województwach Polski w 860 gminach (28,1% gmin kraju) na 10,7 % gruntów ornych.

Tabela 1 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw, w których występuje susza wśród zbóż jarych.

Tabela 1.

Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw roślin strączkowych występuje na glebach I i II kategorii. Susza dla tych upraw występuje w czterech województwach w 218 gminach (w 7,1% gmin kraju) na 2,1 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 2.

Tabela 2.

Zagrożenie suszą rolniczą dla zbóż ozimych występuje na glebach I kategorii. Susza dla tych upraw występuje w czterech województwach w 110 gminach (w 3,6% gmin kraju) na 0,8 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 3.

Tabela 3.

Zagrożenie suszą rolniczą dla rzepaku i rzepiku występuje na glebach II kategorii. Susza dla tych upraw występuje w czterech województwach w 110 gminach (w 3,6% gmin kraju) na 0,8 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 4.

Tabela 4.

Zagrożenie suszą rolniczą dla krzewów owocowych występuje na glebach I kategorii. Susza dla tych upraw występuje w czterech województwach w 110 gminach (w 3,6% gmin kraju) na 0,8 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 5.

Tabela 5.

Zagrożenie suszą rolniczą dla warzyw gruntowych występuje na glebach I kategorii. Susza dla tych upraw występuje w jednym województwie w 5 gminach (w 0,2% gmin kraju) na 0,002 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 6.

Tabela 6.

Zagrożenie suszą rolniczą dla truskawek występuje na glebach I kategorii. Susza dla tych upraw występuje w jednym województwie w 5 gminach (w 0,2% gmin kraju) na 0,002 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 7.

Tabela 7.

Zagrożenie suszą rolniczą dla tytoniu występuje na glebach I kategorii. Susza dla tych upraw występuje w jednym województwie w 5 gminach (w 0,2% gmin kraju) na 0,002 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 8.

Tabela 8.

Najniższe wartości KBW występowały dokładnie w tych samych rejonach jak w poprzednich okresach sześciodekadowych. Najniższe wartości KBW notowano w dalszym ciągu we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego, północno-zachodniej części województwa łódzkiego, na Równinie Kutnowskiej i Pojezierzu Kujawskim, z tym że obecne wartości były o ok. 20 mm niższe i wynosiły od -180 do -199 mm. Niskie wartości KBW w dalszym ciągu występowały na obszarze województwa: pomorskiego, we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego a obecnie również w województwie podlaskim, wartości KBW w tych rejonach były niższe względem poprzedniego okresu raportowania o 20 mm i wynosiły od -150 do -169 mm. W niektórych rejonach kraju wartości KBW względem poprzedniego okresu były niższe o 40 mm a nawet o 50 mm. Duże obniżenie wartości KBW odnotowano szczególnie na Podlasiu, na Lubelszczyźnie oraz w północnych rejonach Małopolski oraz Podkarpacia.

Najwyższe wartości KBW (poniżej -50 mm) odnotowano w Polsce w południowych obszarach Małopolski oraz Podkarpacia.

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy znacznemu obniżeniu. Średnio dla kraju wartości KBW względem poprzedniego okresu były niższe o 29 mm.

Tegoroczny maj pod względem termicznym należy sklasyfikować jako stosunkowo chłodny. Najwyższa temperatura powietrza wystąpiła w południowo-zachodniej części Polski, osiągając 13-13,5°C. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę od 12 do 13°C. Najchłodniej było na północy kraju w tych rejonach temperatura powietrza wynosiła od 10 do 12°C.

W czerwcu najniższą temperaturę powietrza notowano na północy kraju. Natomiast najwyższą temperaturę notowano w południowych obszarach Polski. Na Pojezierzu Pomorskim notowano poniżej 15°C. Na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej i Wielkopolskiej oraz na Ziemi Lubuskiej temperatura powietrza wynosiła od 15,5°C do 16,5°C. Na Wyżynach Polskich, Nizinie Śląskiej i Mazowieckiej notowano temperaturę od 16,5°C do 17,5°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 17,5°C) notowano w Kotlinie Sandomierskiej oraz w okolicach Krakowa i Opola.

W pierwszej dekadzie lipca najniższą temperaturę powietrza notowano w północnych oraz północno - wschodnich rejonach Polski. Natomiast najwyższą temperaturę tego miesiąca notowano w południowo-zachodnich obszarach kraju. Na pobrzeżu Bałtyku oraz na Żuławach notowano temperaturę poniżej 18,5°C. W południowej części Pojezierza Pomorskiego, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej temperatura powietrza wynosiła od 18,5°C do 19,5°C. Na Wyżynach Polskich zanotowano temperaturę od 19,5°C do 21°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 21,5°C) notowano na Ziemi Lubuskiej i na Nizinie Śląskiej.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. Niskie opady wystąpiły na dużym obszarze w zachodniej i środkowej części kraju. Najniższe opady wystąpiły zwłaszcza na Ziemi Lubuskiej w Wielkopolsce oraz na Kujawach, nawet poniżej 20 mm co stanowiło na tych terenach ok. 40% normy wieloletniej. Na znacznej powierzchni kraju opady również były małe, wynosiły od 20 do 40 mm (tj. 40-80% normy). Natomiast na wschodzie kraju opady były znacznie większe od 80 do 120 mm, stanowiące 120-200% normy wieloletniej. Najwyższe opady odnotowano na Wyżynie Lubelskiej, we Wschodnich i Zachodnich Beskidach, na Podhalu oraz w Tatrach, od 100 do powyżej 220 mm.

Opady atmosferyczne tegorocznego czerwca charakteryzowały się bardzo dużym zróżnicowaniem na terenie kraju. Stosunkowo wysokie opady występowały w południowo - zachodniej oraz w północnej części Polski od 60 do 90 mm, a miejscami nawet przekraczały 90 mm. Natomiast stosunkowo małe i bardzo małe opady notowano we wschodniej a zwłaszcza w północno wschodniej i południowo wschodniej części kraju oraz w pasie Nizin Środkowopolskich od poniżej 20 mm do 40 mm.

W pierwszej dekadzie lipca na przeważającym obszarze kraju wystąpiły stosunkowo niskie opady (od 10 do 20 mm). Nieco większe opady od 20 do 40 mm opady wystąpiły w na Ziemi Lubuskiej oraz w północnej części województwa warmińsko mazurskiego. Większe opady powyżej 50 mm notowano jedynie w południowo-wschodnich rejonach województwa Podkarpackiego.

Na terenie całego kraju w dalszym ciągu występuje duży deficyt wody. Brak wody dla roślin uprawnych przejawia się we wszystkich monitorowanych uprawach znaczną obniżką plonów. Należy też stwierdzić, że w rozpatrywanym okresie sześciodekadowym występowały bardzo wysokie wartości ewapotranspiracji Ostatnie wyniki dotyczące zagrożenia suszą świadczą, że są one spowodowane w dużej mierze przez bardzo wysoką ewapotranspirację, wynoszącą średnio dla kraju 225 mm a miejscami osiągając nawet ok. 250 mm.