SMSR

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: buraka cukrowego oraz rzepaku i rzepiku.

W czternastym okresie raportowania tj. od 1 sierpnia do 30 września 2018 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.

W wyniku znacznego ochłodzenia jak ze względu na występujące w całym kraju opady atmosferyczne w ostatniej dekadzie września, wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego wzrosły aż o 49 mm w stosunku do poprzedniego okresu. Najniższe wartości w dalszym ciągu występowały na Pojezierzu Wielkopolskim, w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego od -150 do –190 mm oraz na Nizinie Śląskiej od -150 do -170 mm. Duży deficyt wody od –120 do -150 mm notowany był w pozostałej zachodniej części kraju. We wschodniej części Polski notowany był mniejszy deficyt wody od -50 do -110 mm z wyjątkiem Polesia Lubelskiego, na którym niedobór wody wynosił od -120 do -150 mm.

Aktualnie susza rolnicza w Polsce występuje wśród następujących monitorowanych upraw:

• Rzepaku i rzepiku
• Buraka cukrowego.

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych suszą w Polsce oraz udział gmin z suszą w kraju (w %) prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Liczba oraz udział gmin zagrożonych suszą w kraju (w %)

Lp.	Uprawa	Liczba gmin zagrożonych suszą	Udział gmin zagrożonych suszą w Polsce[w %]
1.	Rzepak i rzepik	412	16,63
2.	Burak cukrowy	386	15,58

Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w Polsce przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą według upraw

Lp.	Uprawa	Udział powierzchni zagrożonych suszą [w %]
1.	Rzepak i rzepik	6,24
2.	Burak cukrowy	5,91

W czternastym okresie raportowania od 1 sierpnia do 30 września 2018 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw rzepaku i rzepiku. W tym okresie sześciodekadowym odnotowano kolejny już raz suszę rolniczą w tych uprawach. Notowano ją w dziewięciu województwach w 412 gminach tj. w 16,63% gmin Polski, na powierzchni 6,24% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpiło znaczne zmniejszenie gmin z suszą - o 51,97 punktów procentowych oraz zmniejszenie powierzchni gruntów ornych o 42,85 punktów.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w poszczególnych województwach przedstawia tabela 3.

Tabela 3. Susza w uprawach rzepaku i rzepiku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	wielkopolskie	226	198	87,61	36,43
2.	zachodniopomorskie	114	64	56,14	18,56
3.	lubuskie	82	36	43,90	14,71
4.	opolskie	71	25	35,21	4,95
5.	dolnośląskie	169	34	20,12	3,51
6.	kujawsko-pomorskie	144	26	18,06	3,38
7.	łódzkie	177	17	9,60	2,35
8.	pomorskie	123	6	4,88	0,13
9.	mazowieckie	314	6	1,91	0,03
10.	lubelskie	213	0	0,00	0,00
11.	małopolskie	182	0	0,00	0,00
12.	podkarpackie	160	0	0,00	0,00
13.	podlaskie	118	0	0,00	0,00
14.	śląskie	167	0	0,00	0,00
15.	świętokrzyskie	102	0	0,00	0,00
16.	warmińsko-mazurskie	116	0	0,00	0,00

W tym okresie raportowania zagrożenie suszą występowało również w uprawach buraka cukrowego. Suszę notowano w dziewięciu województwach, w 386 gminach tj. w 15,58% gmin kraju na powierzchni 5,91% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpiło znaczne zmniejszenie gmin z suszą - o 26,31 punktów procentowych oraz zmniejszenie powierzchni gruntów ornych o 17,10 punktów.

Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach buraka cukrowego przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Susza w uprawach buraka cukrowego

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	wielkopolskie	226	194	85,84	35,28
2.	zachodniopomorskie	114	63	55,26	17,55
3.	lubuskie	82	35	42,68	14,61
4.	opolskie	71	20	28,17	4,65
5.	dolnośląskie	169	31	18,34	3,11
6.	kujawsko-pomorskie	144	21	14,58	2,42
7.	łódzkie	177	14	7,91	1,91
8.	pomorskie	123	4	3,25	0,02
9.	mazowieckie	314	4	1,27	0,00
10.	lubelskie	213	0	0,00	0,00
11.	małopolskie	182	0	0,00	0,00
12.	podkarpackie	160	0	0,00	0,00
13.	podlaskie	118	0	0,00	0,00
14.	śląskie	167	0	0,00	0,00
15.	świętokrzyskie	102	0	0,00	0,00
16.	warmińsko-mazurskie	116	0	0,00	0,00

Sierpień w tym roku był wyjątkowo ciepły. Zdecydowanie najcieplej było na terenie Ziemi Lubuskiej, gdzie notowano średnią temperaturę powietrza wynoszącą ponad 22,5°C i na tym terenie była ona wyższa aż o ponad 4°C od normy wieloletniej. Im dalej od tego obszaru w kierunku wschodnim - temperatura była tylko nieco niższa, osiągając 18°C na krańcach tej części Polski. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę wyższą od normy aż od 2 do 3°C.

Obie dekady września były bardzo ciepłe, zdecydowanie najcieplej było na terenie południowo-zachodniej części Polski od 18 do 20°C. Im dalej od tego obszaru w kierunku północno-wschodnim tym temperatura była już nieco niższa, osiągając 16°C na krańcach tej części Polski. Na przeważającym obszarze kraju notowano od 16 do 18°C. Natomiast trzecia dekada tego miesiąca była już zdecydowanie chłodniejsza. Na północno-wschodnich obszarach Polski temperatura powietrza wynosiła 10°C. Im dalej od tych terenów w kierunku południowo-wschodnim tym temperatura była tylko nieco wyższa, osiągając na Nizinie Śląskiej 12°C. Najcieplej było na Wybrzeżu od 12 do 13°C.

W sierpniu zachodnie obszary kraju charakteryzowały się bardzo małymi opadami, wynoszącymi mniej niż 20 mm a w okolicach Poznania mniejszymi nawet od 10 mm. Na tym obszarze notowano opady niższe od normy aż o 70%. Natomiast w pasie obejmującym Wyżynę Małopolską, Nizinę Mazowiecką oraz Pojezierze Mazurskie opady były stosunkowo wysokie wynoszące od 50 do ponad 120 mm, stanowiące od 100 do 130% normy wieloletniej. Na przeważającym obszarze Polski notowano niskie opady od 20 do 50 mm, stanowiące od 30 do 100% normy.

W pierwszej dekadzie września największe terytorium z bardzo niskim opadami poniżej 10 mm a miejscami nawet mniejszymi od 5 mm notowano na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Nizinie Wielkopolskiej. W mniejszym stopniu tak niskie opady notowano na wschodzie Polski. Natomiast największe opady od 20 do ponad 50 mm zanotowano na terenie Wyżyny Małopolskiej, w Beskidzie Śląskim oraz w północno-wschodniej Polsce. Na przeważającym obszarze Polski notowano niskie opady od 10 do 20 mm. Druga dekada września była jeszcze bardziej sucha. W Polsce północnej opady były bardzo małe od 5 do 10 mm a miejscami były nawet mniejsze. W południowej części kraju też nie były duże od 10 do 25 mm. Natomiast trzecia dekadę września charakteryzowały wysokie opady zwłaszcza w części północnej kraju, wynoszące od 20 do 50 mm a miejscami na północnych krańcach Polski były one jeszcze większe przekraczające 50 mm. Jedynie ma Kujawach, Żuławach, Nizinie Szczecińskiej oraz w północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego opady były nieco niższe, od 10 do 20 mm. Tej wielkości opady zostały odnotowane też na znacznych obszarach Polski południowej.

Występujące warunki pogodowe w kolejnym już monitorowanym okresie powodowały w zachodniej części Polski w dalszym ciągu duży deficyt wody dla roślin, czego wynikiem jest występowanie suszy wśród monitorowanych upraw. W tym okresie sześciodekadowym w stosunku do poprzedniego okresu liczba gmin ogarniętych suszą uległa zmniejszeniu z 1700 do 412. Natomiast powierzchnia z suszą uległa zmniejszeniu o 51,97 punktów procentowych. Wykazany deficyt wody powoduje obniżenie plonów w gminie przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich warunkach pogodowych.

W tym okresie występowały niesprzyjające warunki pogodowe powodujące suszę, którą notowano w dużej liczbie gmin w województwach: wielkopolskim, zachodniopomorskim, lubuskim, opolskim, dolnośląskim oraz kujawsko-pomorskim.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.

Dr hab. Rafał Pudełko

Dr Katarzyna Żyłowska

Mgr Piotr Koza

Mgr Elżbieta Wróblewska