SMSR

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, rzepaku i rzepiku, buraka cukrowego, krzewów i drzew owocowych oraz truskawek.

W drugim okresie raportowania tj. od 1 kwietnia do 31 maja 2018 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.

Średnia wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -90 mm. Względem poprzedniego okresu raportowania obecna średnia wartość KBW uległa obniżeniu o 21 mm.

Najniższe wartości KBW w tym okresie sześciodekadowym wystąpiły w Poznaniu i na terenach przyległych do tego miasta, osiągając od -200 do –209 mm. Duży deficyt wody wynoszący od –170 do -199 mm odnotowano na terenie Nizin: Wielkopolskiej, Szczecińskiej, Mazowieckiej, Pojezierza Wielkopolskiego, na Ziemi Lubuskiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Duże niedobory wody wynoszące ponad 150 mm notowano na bardzo dużych obszarach Polski.

Aktualnie susza rolnicza w Polsce występuje wśród upraw:

• zbóż jarych,
• zbóż ozimych,
• truskawek,
• krzewów owocowych,
• drzew owocowych.

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych tegoroczną suszą w Polsce oraz udział gmin zagrożonych w kraju (w %) prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Liczba gmin zagrożonych suszą oraz udział gmin zagrożonych w kraju (w %)

Lp.	Uprawa	Liczba gmin zagrożonych suszą	Udział gmin zagrożonych suszą w Polsce[w %]
1.	Zboża jare	2285	92,20
2.	Zboża ozime	2221	89,30
3.	Truskawki	2198	88,70
4.	Krzewy owocowe	2198	88,70
5.	Drzewa owocowe	580	23,41

Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w Polsce przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą według upraw

Lp.	Uprawa	Powierzchnia gruntów ornych zagrożonych suszą[w %]
1.	Zboża jare	48,90
2.	Truskawki	39,30
3.	Krzewy owocowe	39,30
4.	Zboża ozime	37,28
5.	Drzewa owocowe	4,87

W drugim okresie raportowania od 1 kwietnia do 31 maja 2018 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw zbóż jarych. Na terenie Polski suszę notowano we wszystkich województwach, przy czym w 10 z nich występowała we wszystkich gminach. Suszę odnotowano w 2285 gminach tj. 92,21% gmin kraju na powierzchni 48,90% gruntów ornych. Szczególnie dużą powierzchnię susza objęła w woj. lubuskim, wielkopolskim oraz mazowieckim. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tabela 3.

Tabela 3. Susza w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	kujawsko-pomorskie	144	144	100,00	56,82
2.	lubuskie	82	82	100,00	80,00
3.	łódzkie	177	177	100,00	53,95
4.	mazowieckie	314	314	100,00	68,10
5.	opolskie	71	71	100,00	31,11
6.	podlaskie	118	118	100,00	49,15
7.	świętokrzyskie	102	102	100,00	40,64
8.	warmińsko-mazurskie	116	116	100,00	32,40
9.	wielkopolskie	226	226	100,00	79,66
10.	zachodniopomorskie	114	114	100,00	50,55
11.	pomorskie	123	120	97,56	55,12
12.	lubelskie	213	207	97,18	40,65
13.	dolnośląskie	169	151	89,35	31,15
14.	podkarpackie	160	119	74,38	22,89
15.	śląskie	167	124	74,25	28,98
16.	małopolskie	182	100	54,95	5,82

W tym okresie raportowania bardzo duże zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw truskawek, notowano ją we wszystkich województwach, przy czym w 8 z nich w 100% gmin. Na terenie Polski suszę notowano w 2198 gminach tj. 88,70% gmin kraju na powierzchni 39,30% gruntów ornych. Szczególnie dużą powierzchnię susza objęła w woj. lubuskim, wielkopolskim oraz mazowieckim. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Susza w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	kujawsko-pomorskie	144	144	100,00	43,03
2.	lubuskie	82	82	100,00	74,55
3.	łódzkie	177	177	100,00	39,45
4.	mazowieckie	314	314	100,00	55,66
5.	opolskie	71	71	100,00	26,38
6.	podlaskie	118	118	100,00	39,37
7.	warmińsko-mazurskie	116	116	100,00	22,49
8.	wielkopolskie	226	226	100,00	72,45
9.	świętokrzyskie	102	101	99,02	31,85
10.	pomorskie	123	120	97,56	40,67
11.	zachodniopomorskie	114	111	97,37	35,40
12.	lubelskie	213	207	97,18	30,63
13.	dolnośląskie	169	141	83,43	29,08
14.	podkarpackie	160	101	63,12	20,83
15.	śląskie	167	102	61,08	17,26
16.	małopolskie	182	67	36,81	3,15

Duże zagrożenie suszą rolniczą występowało również wśród upraw zbóż ozimych, którą notowano we wszystkich województwach, przy czym w 8 z nich w 100% gmin. Na terenie Polski suszę notowano w 2221 gminach tj. 89,63% gmin kraju na powierzchni 37,28% gruntów ornych. Szczególnie dużą powierzchnię susza objęła w woj. lubuskim, wielkopolskim oraz mazowieckim. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Susza w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	kujawsko-pomorskie	144	144	100,00	38,92
2.	lubuskie	82	82	100,00	71,70
3.	łódzkie	177	177	100,00	40,32
4.	mazowieckie	314	314	100,00	50,54
5.	opolskie	71	71	100,00	24,52
6.	podlaskie	118	118	100,00	38,06
7.	warmińsko-mazurskie	116	116	100,00	22,81
8.	wielkopolskie	226	226	100,00	70,54
9.	świętokrzyskie	102	101	99,02	30,10
10.	zachodniopomorskie	114	112	98,25	33,10
11.	pomorskie	123	120	97,56	36,64
12.	lubelskie	213	207	97,18	26,08
13.	dolnośląskie	169	142	84,02	28,35
14.	śląskie	167	114	68,26	20,99
15.	podkarpackie	160	104	65,00	20,42
16.	małopolskie	182	73	40,11	3,61

Duże zagrożenie suszą rolniczą notowano też wśród upraw krzewów owocowych, którą notowano we wszystkich województwach, przy czym w 8 z nich w 100% gmin. Na terenie Polski suszę notowano ją w 2198 gminach tj. 88,70% gmin kraju na powierzchni 39,29% gruntów ornych. Szczególnie dużą powierzchnię susza objęła w woj. lubuskim, wielkopolskim oraz mazowieckim. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Susza w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	kujawsko-pomorskie	144	144	100,00	43,03
2.	lubuskie	82	82	100,00	74,55
3.	łódzkie	177	177	100,00	39,45
4.	mazowieckie	314	314	100,00	55,66
5.	opolskie	71	71	100,00	26,38
6.	podlaskie	118	118	100,00	39,37
7.	warmińsko-mazurskie	116	116	100,00	22,49
8.	wielkopolskie	226	226	100,00	72,32
9.	świętokrzyskie	102	101	99,02	31,85
10.	pomorskie	123	120	97,56	40,67
11.	zachodniopomorskie	114	111	97,37	35,40
12.	lubelskie	213	207	97,18	30,63
13.	dolnośląskie	169	141	83,43	29,08
14.	podkarpackie	160	101	63,12	20,83
15.	śląskie	167	102	61,08	17,26
16.	małopolskie	182	67	36,81	3,15

Nieco mniejsze zagrożenie suszą rolniczą w tym okresie raportowania notowano wśród upraw drzew owocowych. Na terenie Polski suszę notowano w 13 województwach na terenie 580 gmin tj. 23,41% gmin kraju obejmując powierzchnię 4,87% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tabela 7.

Tabela 7. Susza w uprawach drzew owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	wielkopolskie	226	153	67,70	19,62
2.	lubuskie	82	55	67,07	19,76
3.	dolnośląskie	169	75	44,38	7,78
4.	kujawsko-pomorskie	144	51	35,42	4,45
5.	zachodniopomorskie	114	34	29,82	3,19
6.	mazowieckie	314	89	28,34	4,93
7.	podkarpackie	160	37	23,12	7,17
8.	świętokrzyskie	102	18	17,65	1,03
9.	pomorskie	123	21	17,07	1,27
10.	opolskie	71	12	16,90	0,49
11.	lubelskie	213	29	13,62	1,39
12.	warmińsko-mazurskie	116	4	3,45	0,08
13.	podlaskie	118	2	1,69	0,10
14.	łódzkie	177	0	0,00	0,00
15.	małopolskie	182	0	0,00	0,00
16.	śląskie	167	0	0,00	0,00

Kwiecień w tym roku był bardzo ciepły, temperatura wahała się od 9 do ponad 14°C. Najcieplej było na południu kraju (ponad 14°C) i w tych rejonach temperatura była wyższa aż o 6°C od normy wieloletniej. Im dalej w kierunku północnym tym było zimniej od 8 do 11°C, na tych obszarach temperatura powietrza była wyższa od normy od 2 do 3°C.

W pierwszej dekadzie maja najcieplej było w południowo-wschodniej części kraju z temperatura powyżej 17°C, a najzimniej w północno-zachodnich rejonach Polski od 13 do 14°C. Natomiast w drugiej dekadzie południowo-wschodnie tereny były zdecydowanie najzimniejsze z temperaturą od poniżej 13°C do 14°C, zaś najcieplej było w północnych obszarach Polski od 15 do ponad 16,5°C. W trzeciej dekadzie tego miesiąca zdecydowanie najcieplej było w zachodniej części kraju z temperaturą powietrza ponad 20°C, na wschodnich terenach Polski było nieco chłodniej od 18 do 20°C.

W kwietniu szczególnie niskie opady poniżej 10 mm wystąpiły na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i Śląskiej. Niskie opady od 10 do 20 mm notowano również na Wyżynie Małopolskiej, Nizinie Mazowieckiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej, stanowiły one na w/w obszarach od poniżej 20 do 40% normy wieloletniej. Jedynie w północnej i wschodniej części Polski opady były większe, od 40 do 60 mm i na tych terenach stanowiły 100-140% normy. Na znacznej powierzchni kraju notowano opady od 20 do 40 mm tj. 40-100% normy.

W pierwszej dekadzie maja największe opady notowano w południowych krańcach kraju oraz w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego wynoszące od 20 do 40 mm. Na pozostałym obszarze Polski notowano bardzo małe opady od 5 (a nawet i niższe) do 20 mm. W drugiej dekadzie opady były już zdecydowanie większe, zwłaszcza w południowej części kraju wynoszące od 15 do ponad 50 mm. Najwyższe ponad 50 mm notowano na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w południowej części Niziny Wielkopolskiej i Mazowieckiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. W północno-zachodnich rejonach kraju opady były małe, wynosiły poniżej 5 mm. Natomiast w trzeciej dekadzie tego miesiąca na bardzo dużej powierzchni zachodniej Polski notowano bardzo małe opady wynoszące nawet poniżej 5 mm. W tej dekadzie jedynie w Polsce północno-wschodniej opady były wysokie od 20 do ponad 50 mm.

Stwierdzamy, że zarówno kwiecień jak maj charakteryzowały się bardzo wysoką temperaturą powietrza oraz wysokim usłonecznieniem. Wartości tych elementów meteorologicznych były znacznie wyższe od norm wieloletnich. Jednocześnie w tym okresie wystąpiły stosunkowo niskie opady atmosferyczne co spowodowało duże obniżenie wartości KBW oznaczające znaczne niedobory wody dla roślin. Obecnie tak duży deficyt wody powoduje, że plony wielu upraw będą niższe z powodu występującego deficytu wody co najmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Aleksander Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadaw.

Dr hab. Rafał Pudełko

Dr Katarzyna Żyłowska

Mgr Piotr Koza

Mgr Elżbieta Wróblewska