SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, rzepaku i rzepiku, buraków cukrowych, krzewów i drzew owocowych oraz truskawek.

W drugim okresie raportowania tj. od 11 kwietnia do 10 czerwca 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są na całym obszarze Polski ujemne.

Zagrożenie suszą występuje na powierzchni 9,5 % gruntów ornych w 971 gminach (31,7% gmin Polski), skupionych w 11 województwach:

• wielkopolskim
• kujawsko-pomorskim
• łódzkim
• lubuskim
• dolnośląskim
• opolskim
• pomorskim
• mazowieckim
• zachodniopomorskim
• warmińsko-mazurskim
• śląskim

Największe zagrożenie suszą występuje dla krzewów owocowych. Susza dla tej uprawy występuje na glebach:

• I kategorii (gleby bardzo lekkie; grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty) oraz
• II kategorii (gleby lekkie, grupa granulometryczna: piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty lekki pylasty , piasek gliniasty mocny, piasek gliniasty mocny pylasty).

Tabela 1 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw w których występuje susza w uprawie krzewów owocowych.

Tabela 1.

Nieco mniejsze zagrożenie suszą występuje wśród zbóż jarych. Susza dla tych upraw występuje w rozpatrywanym okresie sześciodekadowym na glebach I i II kategorii. Występuje ona w 522 gminach (w 17% gmin kraju) na 5,2 % gruntów ornych Polski. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 2.

Tabela 2.

Podobne zagrożenie suszą odnotowano dla truskawek. Dla tej uprawy susza występowała na glebach I i II kategorii, w 522 gminach (w 17% gmin kraju) na 5,2 % gruntów ornych Polski. Dane dotyczące suszy dla tej uprawy przedstawia tabela 3.

Tabela 3.

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym odnotowano również suszę występującą na glebach I kategorii wśród zbóż ozimych. Susza występowała w 521 gminach (17% gmin kraju) obejmując 4,2 % gruntów ornych Polski. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 4.

Tabela 4.

Najniższe wartości KBW występowały w środkowej i wschodniej części Pojezierza  Wielkopolskiego, północno-zachodniej części województwa łódzkiego, na Równinie Kutnowskiej i Pojezierzu Kujawskim, wynosiły one od -150 do -169 mm. Niskie wartości KBW występowały również na obszarze województwa: pomorskiego, lubuskiego dolnośląskiego, opolskiego, wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i mazowieckiego od -130 do -149 mm.

Natomiast najwyższe wartości KBW (poniżej -50 mm) odnotowano w Polsce w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej oraz w południowej części województw: śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego.

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy znacznemu zmniejszeniu. Średnio dla kraju wartości KBW względem poprzedniego okresu były niższe aż o 36 mm, co spowodowało znaczne zagrożenie suszą dla wielu upraw.

Kwiecień w tym roku był w normie na obszarze od Zatoki Gdańskiej przez centralne terytoria kraju, na Lubelszczyźnie oraz na wschodzie Polski; natomiast na pozostałych terenach kraju notowano temperaturę wyższą od średniej od 0,5 do 1,5°C. Najwyższe odchylenie od średniej temperatury, tzn. cieplej niż w wieloleciu było w okolicach Gdańska, na Wybrzeżu, na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na terenie Niziny Śląskiej. Najwyższa temperatura powietrza wystąpiła w Polsce zachodniej, osiągając ponad 9°C na terenie Ziemi Lubuskiej, na Nizinie i Wyżynie Śląskiej. Na dużym obszarze kraju temperatura powietrza wynosiła od 8 do 9°C. Na północy kraju, we wschodniej części, temperatura była niższa i wynosiła od 6 do 7°C.

Tegoroczny maj pod względem termicznym należy sklasyfikować jako stosunkowo chłodny. Najwyższa temperatura powietrza wystąpiła w południowo-zachodniej części Polski, osiągając 13-13,5°C. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę od 12 do 13°C. Najchłodniej było na północy kraju w tych rejonach temperatura powietrza wynosiła od 10 do 12°C.

Układ temperatury w pierwszej dekadzie czerwca miał charakter równoleżnikowy. Najniższa temperatura wystąpiła na północy kraju a najwyższa na południu Polski. Na pobrzeżu Bałtyku oraz na Żuławach notowano poniżej 15°C. W południowej części Pojezierza Pomorskiego i na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej oraz w województwie Lubuskim temperatura powietrza wynosiła od 15°C do 17°C. Temperaturę od 17°C do 19°C zanotowano na Wyżynach Polskich. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 19°C) notowano w Kotlinie Sandomierskiej, Beskidzie Niskim oraz w okolicach Krakowa i Opola.

W kwietniu stwierdzono na obszarze Polski bardzo duże zróżnicowanie pod względem występowania opadów atmosferycznych. Bardzo niskie opady, poniżej 20 mm wystąpiły na Pojezierzach: Poznańskim, Gnieźnieńskim, Krajeńskim, Szczecineckim, Wałeckim, na Wzniesieniach Zielonogórskich, na Nizinie Śląskiej, stanowiły one na tych obszarach od 50 do 60% normy wieloletniej. Niskie opady wynoszące 20-30 mm wystąpiły na przeważającym obszarze kraju, stanowiąc w tych rejonach 60-90% normy. Natomiast należy również zaznaczyć stosunkowo wysokie opady występujące na Pojezierzu Litewskim oraz na Pobrzeżu Gdańskim, wynosiły one w tych regionach od 40 do80 mm, stanowiąc od 110 do 150% normy wieloletniej. Najwyższe opady atmosferyczne odnotowano w Tatrach, ponad 100 mm.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. Niskie opady wystąpiły na dużym obszarze w zachodniej i środkowej części kraju. Najniższe opady wystąpiły zwłaszcza na Ziemi Lubuskiej, w Wielkopolsce oraz na Kujawach, nawet poniżej 20 mm. Im dalej na wschód od tych obszarów, tym wartości opadów były większe. Najwyższe opady odnotowano na Wyżynie Lubelskiej, we Wschodnich i Zachodnich Beskidach, na Podhalu oraz w Tatrach, od 100 do powyżej 220 mm.

Opady atmosferyczne w pierwszej dekadzie czerwca na przeważającym obszarze kraju były stosunkowo niskie (poniżej 5 mm). Nieco większe od 5 do 20 mm opady wystąpiły w południowo-zachodniej części kraju oraz w południowej części województwa mazowieckiego i środkowej województwa świętokrzyskiego. Większe opady (od 20 do 50 mm) notowane były w zachodniej części Sudetów, na południu województwa lubuskiego oraz w zachodniej części Pojezierza Wielkopolskiego. Natomiast opady powyżej 50 mm notowano w Karkonoszach.

  Na terenie kraju w obecnym okresie sześciodekadowym występowało bardzo duże zróżnicowanie pod względem zasobów wody dla roślin uprawnych.   W zachodniej części Nizin Środkowopolskich notowano duży deficyt wody, który może spowodować znaczne obniżenie plonów. Zwłaszcza dotyczy to upraw zlokalizowanych na glebach słabych i bardzo słabych, na glebach cięższych problem niedoboru wody jest mniej odczuwalny. Brak wody zauważalny jest zwłaszcza wśród zbóż jarych i ozimych, krzewów owocowych oraz truskawek. Nadal szczególnie trudna sytuacja występuje zwłaszcza w uprawach, które wysiewane były późno, wśród warzyw gruntowych oraz kukurydzy, przejawem znacznego deficytu wody były nierówne i długotrwające wschody.