SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i kiszonkę, rzepaku i rzepiku, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.

W trzecim okresie raportowania tj. od 21 kwietnia do 20 czerwca 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są ujemne na całym obszarze Polski.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie suszą rolniczą notowane jest wśród upraw:

• zbóż jarych
• roślin strączkowych

Największe zagrożenie suszą w Polsce występuje dla zbóż jarych. Susza dla tej uprawy występuje na glebach:

• I kategorii (gleby bardzo lekkie); grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty
• II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna: piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty lekki pylasty, piasek gliniasty mocny, piasek gliniasty mocny pylasty.

Susza dla zbóż jarych występuje w siedmiu województwach Polski w 412 gminach (13,4 gmin kraju) na 3,2 % gruntów ornych.

Tabela 1 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw, w których występuje susza wśród zbóż jarych.

Tabela 1.

Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw roślin strączkowych występuje w rozpatrywanym okresie sześciodekadowym na glebach I kategorii. Występuje ona w 11 gminach Polski (w 0,4% gmin kraju) na 0,1 % gruntów ornych. Dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 2.

Tabela 2.

Najniższe wartości KBW występowały dokładnie w tych samych rejonach jak w poprzednim okresie sześciodekadowym. Najniższe wartości KBW notowano zatem: w środkowej i wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego, północno-zachodniej części województwa łódzkiego, na Równinie Kutnowskiej i Pojezierzu Kujawskim, wynosiły one od -160 do -179 mm. Niskie wartości KBW w dalszym ciągu występowały również na obszarze województwa: pomorskiego, lubuskiego, dolnośląskiego, opolskiego, wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i mazowieckiego od -130 do -149 mm.

Natomiast najwyższe wartości KBW (poniżej -50 mm) odnotowano w Polsce (tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym) w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej oraz w południowej części województw: śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego.

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy nieznacznemu zmniejszeniu. Średnio dla kraju wartości KBW względem poprzedniego okresu były niższe o 5 mm.

Kwiecień w tym roku był w normie na obszarze od Zatoki Gdańskiej przez centralne terytoria kraju, na Lubelszczyźnie oraz na wschodzie Polski; natomiast na pozostałych terenach kraju notowano temperaturę wyższą od średniej od 0,5 do 1,5°C. Najwyższe odchylenie od średniej temperatury, tzn. cieplej niż w wieloleciu było w okolicach Gdańska, na Wybrzeżu, na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na terenie Niziny Śląskiej. Najwyższa temperatura powietrza wystąpiła w Polsce zachodniej, osiągając ponad 9°C na terenie Ziemi Lubuskiej, na Nizinie i Wyżynie Śląskiej. Na dużym obszarze kraju temperatura powietrza wynosiła od 8 do 9°C. Na północy kraju, we wschodniej części, temperatura była niższa i wynosiła od 6 do 7°C.

Tegoroczny maj pod względem termicznym należy sklasyfikować jako stosunkowo chłodny. Najwyższa temperatura powietrza wystąpiła w południowo-zachodniej części Polski, osiągając 13-13,5°C. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę od 12 do 13°C. Najchłodniej było na północy kraju w tych rejonach temperatura powietrza wynosiła od 10 do 12°C.

Układ temperatury w pierwszej i drugiej dekadzie czerwca miał charakter równoleżnikowy. Najniższa temperatura wystąpiła na północy kraju a najwyższa na południu Polski. W pierwszej dekadzie czerwca na pobrzeżu Bałtyku oraz na Żuławach notowano poniżej 15°C. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca było już zimniej, nawet poniżej 14°C. W południowej części Pojezierza Pomorskiego i na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej oraz w województwie Lubuskim temperatura powietrza wynosiła od 15°C do 17°C (w pierwszej dekadzie) oraz od 15°C do 16°C (w drugiej dekadzie). Temperaturę od 17°C do 19°C zanotowano na Wyżynach Polskich (w pierwszej dekadzie tego miesiąca), druga dekada była już zimniejsza 16°C do 17°C . Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 19°C) notowano w Kotlinie Sandomierskiej, Beskidzie Niskim oraz w okolicach Krakowa i Opola. Takie warunki termiczne notowano w pierwszej dekadzie czerwca, w drugiej dekadzie było już zimniej z temperaturą ok. 17,5°C.

W kwietniu stwierdzono na obszarze Polski bardzo duże zróżnicowanie pod względem występowania opadów atmosferycznych. Bardzo niskie opady, poniżej 20 mm wystąpiły na Pojezierzach: Poznańskim, Gnieźnieńskim, Krajeńskim, Szczecineckim, Wałeckim, na Wzniesieniach Zielonogórskich, na Nizinie Śląskiej, stanowiły one na tych obszarach od 50 do 60% normy wieloletniej. Niskie opady wynoszące 20-30 mm wystąpiły na przeważającym obszarze kraju, stanowiąc w tych rejonach 60-90% normy. Natomiast należy również zaznaczyć stosunkowo wysokie opady występujące na Pojezierzu Litewskim oraz na Pobrzeżu Gdańskim, wynosiły one w tych regionach od 40 do80 mm, stanowiąc od 110 do 150% normy wieloletniej. Najwyższe opady atmosferyczne odnotowano w Tatrach, ponad 100 mm.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. Niskie opady wystąpiły na dużym obszarze w zachodniej i środkowej części kraju. Najniższe opady wystąpiły zwłaszcza na Ziemi Lubuskiej w Wielkopolsce oraz na Kujawach, nawet poniżej 20 mm co stanowiło na tych terenach ok. 40% normy wieloletniej. Na znacznej powierzchni kraju opady również były małe, wynosiły od 20 do 40 mm (tj. 40-80% normy). Natomiast na wschodzie kraju opady były znacznie większe od 80 do 120 mm, stanowiące 120-200% normy wieloletniej. Najwyższe opady odnotowano na Wyżynie Lubelskiej, we Wschodnich i Zachodnich Beskidach, na Podhalu oraz w Tatrach, od 100 do powyżej 220 mm.

Opady atmosferyczne w pierwszej dekadzie czerwca na przeważającym obszarze kraju były stosunkowo niskie (poniżej 5 mm). Nieco większe od 5 do 20 mm opady wystąpiły w południowo-zachodniej części kraju oraz w południowej części województwa mazowieckiego i środkowej województwa świętokrzyskiego. Większe opady (od 20 do 50 mm) notowane były w zachodniej części Sudetów, na południu województwa lubuskiego oraz w zachodniej części Pojezierza Wielkopolskiego. Natomiast opady powyżej 50 mm notowano w Karkonoszach.

Drugą dekadę czerwca charakteryzowało bardzo duże zróżnicowanie pod względem występowania opadów atmosferycznych. Stosunkowo wysokie opady występowały na dużej powierzchni Polski południowej a zwłaszcza południowo - zachodniej oraz w północnej części kraju, wynosiły od 20 do 50 mm a miejscami nawet powyżej 50 mm. Natomiast stosunkowo małe i bardzo małe opady notowano we wschodniej a zwłaszcza w północno-wschodniej części kraju oraz w pasie Nizin Środkowopolskich od 5 do 20 mm, miejscami odnotowano opady niższe nawet od 5 mm.

  Na terenie kraju w dalszym ciągu występowało bardzo duże zróżnicowanie pod względem zasobów wody dla roślin uprawnych.      W zachodniej części Nizin Środkowopolskich notowano duży deficyt wody, który może spowodować obniżenie plonów wielu upraw. Zwłaszcza dotyczy to upraw zlokalizowanych na glebach słabych i bardzo słabych, na glebach cięższych problem niedoboru wody jest mniej odczuwalny.