SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (3064 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych oraz roślin strączkowych.

W jedenastym okresie raportowania tj. od 11 lipca do 10 września 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą są ujemne na całym terytorium Polski.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie suszą rolniczą występuje wśród upraw:

• Roślin strączkowych
• Ziemniaka
• Krzewów owocowych
• Chmielu
• Kukurydzy na kiszonkę
• Tytoniu
• Warzyw gruntowych

 

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym, w porównaniu do ubiegłego okresu, zmniejszył się zasięg suszy rolniczej w całej Polsce. Chociaż dla upraw jak: rośliny strączkowe, ziemniak oraz krzewy owocowe zagrożenie suszą nadal wystąpiło w wielu województwach w 100% gmin.

Wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy znacznemu zwiększeniu. Średnio dla kraju wartości te względem poprzedniego okresu były wyższe aż o 49 mm.

Obecnie w dalszym ciągu największe zagrożenie suszą w Polsce występuje dla roślin strączkowych. Susza dla tej uprawy występuje na glebach I i II kategorii:

• I kategorii (gleby bardzo lekkie), grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty,
• II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna: piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty lekki pylasty, piasek gliniasty mocny, piasek gliniasty mocny pylasty,

Susza dla tych upraw występuje we wszystkich województwach kraju, w 2624 gminach (w 85,6% gmin) na 35,2% gruntów ornych.

W 4 województwach suszę nadal odnotowano w 100% gmin tj. w woj.: lubuskim, łódzkim, opolskim oraz podlaskim. Niewiele mniejsze zagrożenie suszą wystąpiło w 4 kolejnych województwach w woj.: dolnośląskim, wielkopolskim, mazowieckim oraz lubelskim (w ponad 98% gmin). W województwach: świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim, oraz podkarpackim również odnotowano bardzo duże zagrożenie suszą w wielu gminach (w ponad 90%). Szczegółowe dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej grupy upraw przedstawia tabela 1.

 

Tabela 1. Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw roślin strączkowych

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla ziemniaka występuje na glebach I, II oraz III kategorii. Skład granulometryczny I i II kategorii przedstawiono powyżej, natomiast do III kategorii gleb należą: gliny lekkie, gliny lekkie pylaste, pyły gliniaste, pyły zwykłe, pyły piaszczyste.

Susza dla tej uprawy występuje w 13 województwach, w 2013 gminach (w 65,7% gmin kraju) na 29,0 gruntów ornych.

Nadal największe zagrożenie suszą (w 100% gmin) zostało odnotowane w województwach łódzkim i opolskim.

Bardzo duże zagrożenie suszą występuje również w woj.: świętokrzyskim, dolnośląskim oraz w lubelskim (w ponad 92% gmin)

Do województw o dużym zagrożeniu suszą wśród tych upraw można zaliczyć woj. mazowieckie, podkarpackie oraz wielkopolskie (w ponad 82% gmin). Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 2.

 

Tabela 2. Zagrożenie suszą rolniczą dla uprawy ziemniaka

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla krzewów owocowych występuje na glebach I, II oraz III kategorii.

Susza dla tej uprawy występuje w 13 województwach, w 2013 gminach (w 65,7% gmin kraju) na 29,0 gruntów ornych.

Nadal największe zagrożenie suszą (w 100% gmin) zostało odnotowane w województwach łódzkim i opolskim.

Bardzo duże zagrożenie suszą występuje również w woj.: świętokrzyskim, dolnośląskim oraz w lubelskim (w ponad 92% gmin)

Do województw o dużym zagrożeniu suszą wśród tych upraw można zaliczyć woj. mazowieckie, podkarpackie oraz wielkopolskie (w ponad 82% gmin). Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 3.

 

Tabela 3. Zagrożenie suszą rolniczą dla upraw krzewów owocowych

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla chmielu występuje na glebach I kategorii. Susza (potencjalna) dla tej uprawy występuje w 7 województwach, w 415 gminach (w 13,5% gmin kraju) na 1,5% gruntów ornych.

Największe zagrożenie suszą dla chmielu występuje w województwie opolskim. W województwie łódzkim, lubelskim oraz dolnośląskim odnotowano ponad 37% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Dane dotyczące zagrożenia suszą dla chmielu przedstawia tabela 4.

 

Tabela 4. Zagrożenie suszą rolniczą dla chmielu

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na kiszonkę występuje na glebach II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w województwie opolskim i dolnośląskim w 26 gminach (w 0,8% gmin kraju) na 0,02% gruntów ornych.

Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 5.

 

Tabela 5. Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na kiszonkę

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla warzyw gruntowych występuje na glebach I kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w województwie opolskim i dolnośląskim w 23 gminach (w 0,8% gmin kraju) na 0.01% gruntów ornych.

Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 6

 

Tabela 6. Zagrożenie suszą rolniczą dla warzyw gruntowych

 

 

Zagrożenie suszą rolniczą dla tytoniu występuje na glebach I kategorii. Susza (potencjalna) dla tej uprawy występuje w województwie opolskim i dolnośląskim w 23 gminach (w 0,8% gmin kraju) na 0.01% gruntów ornych.

Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 7.

 

Tabela 7. Zagrożenie suszą rolniczą dla tytoniu

 

Informujemy, że uprawa kukurydzy oraz buraka cukrowego na glebach piaszczystych nie jest wskazana (gleby I kategorii, bardzo lekkie, bardzo podatne na suszę), grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty. Z tego względu dla tych gleb nie są podawane wartości krytyczne KBW dla tych upraw, jak również nie są one z tego powodu rozpatrywane przez System Monitoringu Suszy Rolniczej.

W obecnym okresie sześciodekadowym obszarem szczególnie narażonym na deficyt wody jest Opolszczyzna i Dolny Śląsk. Na terenie tych województw niedobór wody dla roślin wynosi od -200 do -209 mm.

Tak jak w poprzednich okresach raportowania (w siódmym, ósmym, dziewiątym, dziesiątym) również w jedenastym okresie obszarem narażonym na duży deficyt wody (od -180 do – 199 mm) jest nadal Lubelszczyzna. Poza tym terytorium podobny niedobór wody notowany jest na terenie województw: mazowieckiego, łódzkiego oraz wielkopolskiego.

W dalszym ciągu do obszarów o dużym niedoborze wody należy zaliczyć północne rejony woj. świętokrzyskiego, południowe obszary woj. podlaskiego, na tych terytoriach deficyt wody wynosi od -170 do -179 mm.

Informujemy, że 20% obniżenie plonów z powodu suszy w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych, stwierdzono w okresie wegetacyjnym w 2015 roku na terenie Polski wśród 14 grup i gatunków roślin:

• Zbóż jarych
• Zbóż ozimych
• Krzewów owocowych
• Truskawek
• Roślin strączkowych
• Rzepaku i rzepiku
• Tytoniu
• Warzyw gruntowych
• Ziemniaka
• Chmielu
• Kukurydzy na kiszonkę
• Kukurydzy na ziarno
• Buraka cukrowego
• Drzew owocowych

 

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce oraz udział gmin zagrożonych (w %) prezentuje tab. 8.

 

Tabela 8. Liczba wszystkich gmin oraz udział gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce (w %)

 

Natomiast potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku w Polsce przedstawia tabela 9.

 

Tabela 9. Potencjalna powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku

 

 

Ponadto informujemy, że w przypadku kiedy wartości krytyczne KBW w gminie nie zostają przekroczone, oznacza to, że średnie straty w plonach w danej gminie nie przekroczą 20% w stosunku do plonów średnich wieloletnich. Jednakże należy zaznaczyć, że w poszczególnych gospodarstwach straty w plonach mogą wynosić nawet 30-40%. Oszacowane wartości wysokości strat plonów w skali gminy nie wykluczają, że straty w gospodarstwie mogły wynosić nawet więcej niż 25-30%. Lokalne warunki glebowo-klimatyczne konkretnego pola mogą bowiem odbiegać od wyników modelowania w dużej skali (gminy) i wielkość strat na konkretnym polu określa specjalnie do tego celu powołana komisja, która weryfikuje skutki suszy w terenie.

W lipcu najniższą temperaturę powietrza odnotowano w północnych oraz północno - wschodnich rejonach kraju. Natomiast najwyższą temperaturę notowano w południowo-zachodnich obszarach Polski. W północnych rejonach kraju notowano temperaturę nawet poniżej 17,0°. W południowych obszarach Pojezierza Pomorskiego, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej również było chłodno z temperaturą wynoszącą od 17°C do 18°C. Na Wyżynach i Nizinach Polskich zanotowano stosunkowo wysoką temperaturę od 18°C do 20°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 20°C) odnotowano w południowych obszarach Niziny Śląskiej oraz na Pogórzu Karpackim, w niektórych rejonach tego obszaru notowano nawet powyżej 21°C.

Rozkład temperatury w pierwszej dekadzie sierpnia nie odbiegał od jej rozkładu w lipcu. Najchłodniej, w dalszym ciągu było na Pobrzeżu, w północnej części Pojezierza Pomorskiego oraz na Żuławach, z temperaturą poniżej 21°C. W południowych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na obszarze Pojezierza Mazurskiego odnotowano od 21 do 23°C. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej od 24,5 do ponad 25°C. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 23 do 24,5°C. Druga dekada sierpnia również była bardzo ciepła. Najcieplej było w zachodniej części kraju z temperaturą wynoszącą ponad 23°C. Na znacznej powierzchni Polski również było bardzo ciepło od 20 do 23°C. Tylko nieco chłodniejszym rejonem Polski była północno-wschodnia część kraju z temperaturą powietrza wynoszącą poniżej 20°C. Trzecia dekada sierpnia również była ciepła, na południowym zachodzie notowano najwyższą temperaturę powietrza, powyżej 20°C. Najchłodniej było w północnych rejonach kraju, od 18 do 19°C.

W pierwszej dekadzie września odnotowano stosunkowo duże ochłodzenie z temperaturą poniżej 14°C na Pojezierzu Pomorskim oraz na Podlasiu. Na pozostałym obszarze Polski również było chłodno od 14 do 16°C, tylko na Opolszczyźnie na Dolnym Śląsku notowano miejscami temperaturę powyżej 16°C.

W lipcu opady wystąpiły w pięciu głównych pasach, trzy z nich charakteryzowały się opadami stosunkowo wysokimi od 70 do 100 mm, a dwa z nich opadami mniejszymi – wynoszącymi nawet od poniżej 30 do 70 mm. Wyższe opady (powyżej 70 mm) wystąpiły na pobrzeżu Bałtyku , w północnych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na Ziemi Lubuskiej, na Pojezierzu Wielkopolskim, Mazurskim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast obszarami o mniejszych opadach (poniżej 70 mm) były: południowe rejony Pojezierza Pomorskiego, Niziny: Wielkopolska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyny Polskie.

W pierwszej dekadzie sierpnia notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne a na dużym obszarze odnotowano nawet ich brak lub ich też niewielkie wystąpienie. Obszarem o bardzo małych opadach (poniżej 2 mm) była Niziny: Szczecińska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyna Lubelska. Tylko nieco większe opady wystąpiły na Pojezierzach: Pomorskim, Wielkopolskim a także na Wyżynach Polskich i w Beskidach od 2 do 20 mm a miejscami do 40 mm. W drugiej dekadzie sierpnia opady były w dalszym ciągu bardzo małe. Szczególnie niskie lub nawet ich brak odnotowano we wschodniej części kraju. Natomiast nieco większe odnotowano w zachodniej części Polski od 5 do 40 mm, a w niektórych miejscach wystąpiły lokalnie większe opady pochodzenia burzowego. Trzecia dekada sierpnia to dalszy okres z bardzo małymi opadami. Tym razem szczególnie niskie opady wystąpiły w zachodniej części kraju (oprócz północno-zachodniego obszaru) od 2 do 5 mm. Natomiast nie znacznie wyższe opady notowano we wschodniej części kraju od 5 do 10 mm. Tylko na północy Polski opady były nieco większe od 10 do 20 mm.

W pierwszej dekadzie września notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne. Wysokie opady wystąpiły na Kaszubach i w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego od 50 do 90 mm a miejscami nawet ponad 90 mm. Najniższe opady odnotowano w Wielkopolsce, w południowej części Niziny Śląskiej, na Podlasiu, Wyżynie Małopolskiej, Kotlinie Sandomierskiej oraz na Pogórzu Karpackim od 10 do 20 mm.