SMSR

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i kiszonkę, rzepaku i rzepiku, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.

W szóstym okresie raportowania tj. od 11 maja do 10 lipca 2017 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.

Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są na większości obszarów Polski ujemne.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie susza rolniczą występuje wśród dziesięciu grup i gatunków roślin:

• Rzepaku i rzepiku
• Zbóż jarych
• Roślin strączkowych
• Zbóż ozimych
• Krzewów owocowych
• Truskawek
• Tytoniu
• Warzyw gruntowych
• Kukurydzy na ziarno
• Kukurydzy na kiszonkę

Obecnie największe zagrożenie suszą w Polsce występuje dla rzepaku i rzepiku uprawianych na glebach II i III kategorii podatności na suszę.

Do II kategorii należą gleby lekkie, grupa granulometryczna:

piasek gliniasty lekki,

piasek gliniasty lekki pylasty,

piasek gliniasty mocny,

piasek gliniasty mocny pylasty.

Do III kategorii należą gleby średnie, grupa granulometryczna:

glina lekka

glina lekka pylasta

pył gliniasty

pył zwykły

pył piaszczysty -

Susza w uprawach rzepaku i rzepiku występuje w 9 województwach kraju w 548 gminach (tj. w 22,11% gmin Polski), obejmuje 4,1% krajowych gruntów ornych.

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 1.

Tabela 1.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	187	87,79	17,56
2.	świętokrzyskie	102	94	92,16	15,96
3.	mazowieckie	314	89	28,34	8,30
4.	dolnośląskie	169	48	28,40	2,96
5.	śląskie	167	46	27,54	4,38
6.	podkarpackie	160	41	25,62	4,23
7.	opolskie	71	27	38,03	4,46
8.	łódzkie	177	14	7,91	1,82
9.	małopolskie	182	2	1,10	0,16

Susza nadal występuje w uprawach zbóż jarych, notowana jest na glebach I, II oraz III kategorii podatności na suszę (do I kategorii należą gleby bardzo lekkie, grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty. Suszę odnotowano w 9 województwach kraju w 442 gminach (wzrost o 235 gmin względem poprzedniego okresu sześciodekadowego). Susza notowana jest w 17,84% gmin Polski (wzrost o 9,49 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu), obejmuje 4,13% krajowych gruntów ornych (wzrost o 3,26 punktów procentowych wobec poprzedniego okresu).

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 2.

Tabela 2.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	świętokrzyskie	102	86	84,31	23,32
2.	lubelskie	213	172	80,75	19,07
3.	opolskie	71	17	23,94	0,68
4.	podkarpackie	160	36	22,50	6,89
5.	mazowieckie	314	66	21,02	7,57
6.	dolnośląskie	169	31	18,34	0,58
7.	śląskie	167	25	14,97	1,26
8.	łódzkie	177	8	4,52	0,82
9	małopolskie	182	1	0,55	0,00

Suszę nadal także odnotowano w uprawach roślin strączkowych. Obecnie występuje w sześciu województwach na glebach I i II kategorii podatności na suszę. Odnotowano jej wystąpienie w 257 gminach (wzrost o 245 gmin względem poprzedniego okresu sześciodekadowego). Susza w tych uprawach notowana jest w 10,37% gmin Polski (wzrost o 9,89 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu), obejmuje 1,99% krajowych gruntów ornych (wzrost o 1,93 punktów procentowych wobec poprzedniego okresu).

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 3.

Tabela 3.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	122	57,28	11,32
2.	świętokrzyskie	102	64	62,75	8,59
3.	mazowieckie	314	43	13,69	3,81
4.	podkarpackie	160	21	13,12	2,68
5.	śląskie	167	4	2,40	0,05
6.	opolskie	71	3	4,23	0,04

Suszę tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym nadal odnotowano w uprawach zbóż ozimych. Obecnie występuje w sześciu województwach na glebach I i II kategorii podatności na suszę. Odnotowano jej wystąpienie w 232 gminach (wzrost o 212 gmin względem poprzedniego okresu sześciodekadowego). Susza w tych uprawach notowana jest w 9,36% gmin Polski (wzrost o 8,55 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu). Susza w uprawach zbóż ozimych obejmuje 1,62% krajowych gruntów ornych (wzrost o 1,49 punktów procentowych wobec poprzedniego okresu).

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 4.

Tabela 4.

Id	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	114	53,52	8,98
2.	świętokrzyskie	102	59	57,84	6,20
3.	mazowieckie	314	39	12,42	3,50
4.	podkarpackie	160	18	11,25	2,25
5.	opolskie	71	1	1,41	0,00
6.	śląskie	167	1	0,60	0,00

Susza notowana jest w uprawach krzewów owocowych na glebach I i II kategorii podatności na suszę . Występuje wśród tych upraw w czterech województwach kraju w 207 gminach (w 8,35% gmin Polski), obejmując 1,59% krajowych gruntów ornych.

Szczegółowe dane o suszy dla tych upraw dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 5.

Tabela 5.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	110	51,64	10,05
2.	świętokrzyskie	102	46	45,10	4,50
3.	mazowieckie	314	37	11,78	3,18
4.	podkarpackie	160	14	8,75	1,99

Susza notowana jest w uprawach truskawek na glebach I i II kategorii podatności na suszę. Susza wśród tych upraw występuje w czterech województwach kraju w 129 gminach ( w 5,21% gmin Polski), obejmując 0,68% krajowych gruntów ornych.

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 6.

Tabela 6.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	77	36,15	4,81
2.	świętokrzyskie	102	24	23,53	1,86
3.	mazowieckie	314	18	5,73	0,95
4.	podkarpackie	160	10	6,25	0,99

Susza notowana jest w uprawach tytoniu na glebach I i II kategorii podatności na suszę. Susza wśród tych upraw występuje w czterech województwach kraju w 129 gminach (w 5,21% gmin Polski), obejmując 0,85% krajowych gruntów ornych.

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 7.

Tabela 7.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	77	36,15	6,68
2.	świętokrzyskie	102	24	23,53	1,86
3.	mazowieckie	314	18	5,73	0,95
4.	podkarpackie	160	10	6,25	0,99

Susza notowana jest w uprawach warzyw gruntowych na glebach I i II kategorii podatności na suszę. Susza wśród tych upraw występuje w trzech województwach kraju w 43 gminach (w 1,74% gmin Polski), obejmując 0,27% krajowych gruntów ornych.

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 8.

Tabela 8.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	36	16,90	2,95
2.	świętokrzyskie	102	4	3,92	0,01
3.	podkarpackie	160	3	1,88	0,02

Susza notowana jest w uprawach kukurydzy na ziarno zlokalizowanych w województwie lubelskim na glebach II kategorii podatności na suszę. Susza w tych uprawach obejmuje 0,44% wszystkich gmin kraju, 0,04% gruntów ornych Polski.

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 9.

Tabela 9.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	11	5,16	0,44

Susza notowana jest w uprawach kukurydzy na kiszonkę zlokalizowanych w województwie lubelskim na glebach II kategorii podatności na suszę. Susza w tych uprawach obejmuje 0,44% wszystkich gmin kraju, 0,04% gruntów ornych Polski.

Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tych upraw: liczbę gmin, udział gmin z suszą oraz powierzchnię gruntów ornych dla województw przedstawia tabela 10.

Tabela 10.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	lubelskie	213	11	5,16	0,44

Średnia wartość KBW dla kraju w rozpatrywanym okresie sześciodekadowym wynosiła -112,5 mm i uległa znacznemu obniżeniu (o 22 mm) względem poprzedniego okresu. Panujące warunki pogodowe sprawiły wystąpienie bardzo dużych zmian w wartościach KBW względem poprzedniego okresu sześciodekadowego. W obecnym okresie w niektórych rejonach Polski odnotowano wzrost wartości KBW aż o 147 mm, a w innych obszarach kraju notowano również bardzo duże zmniejszenie tych wartości (o 85 mm). W całej Polsce odnotowano wartości KBW wyższe od -219 mm, co spowodował przekroczenie wartości krytycznych dla dziesięciu upraw oraz wystąpieniem suszy rolniczej na dużej powierzchni (odnotowano ją w 548 gminach, tj. w 22,11% gminach kraju).

Najniższe wartości KBW (tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym) od -210 do -219 mm notowano na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej praz na Obniżeniach Dubieńskich.

Niskie wartości KBW nadal wystąpiły na obszarze Grzędy Horodelskiej, Pagórach Chełmskich oraz na Działach Grabowieckich od -200 do -209 mm. Duże niedobory wody od -160 do -179 mm odnotowano w dalszym ciągu na terenach Wyżyn: Lubelskiej, Małopolskiej, Krakowsko-Częstochowskiej, Śląskiej oraz na Nizinie Śląskiej.

Natomiast stwierdzamy również, że w dalszym ciągu na terenie Pojezierza Pomorskiego oraz na Pogórzu Karpackim notowane są małe niedobory wody.

Maj w tym roku był ciepły, temperatura powietrza wahała się od 10 do 15ºC. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej i Środkowomazowieckiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej (14-15ºC) i w tych rejonach temperatura była wyższa od normy wieloletniej od 0,5 do 1ºC. Najzimniej było na północy kraju od 11 do 13ºC. Na znacznych obszarach pozostałego terytorium Polski temperatura powietrza wynosiła od 13 do 14ºC i w tych rejonach była zbliżona do normy.

Wszystkie dekady czerwca charakteryzowało duże zróżnicowanie pod względem termicznym, rozkład temperatury powietrza na terenie kraju był bardzo podobny. Najzimniej było na dużym terytorium północno-wschodniej Polski od poniżej 14 do 15ºC w pierwszej dekadzie o 1ºC w drugiej i o 2ºC cieplej w trzeciej dekadzie tego miesiąca. Natomiast w południowo zachodniej i wschodniej oraz w zachodniej części kraju było najcieplej. W pierwszej i drugiej dekadzie temperatura powietrza wynosiła od 16 do ponad 18ºC a w trzeciej było już zdecydowanie cieplej (ponad 20ºC).

Pierwsza dekada lipca była zimna. Najzimniej było na dużym terytorium północno-wschodniej Polski od poniżej 15 do 16ºC a najcieplej było w południowo-zachodniej części kraju od 17 do ponad 18,5ºC.

W maju opady atmosferyczne również były bardzo zróżnicowane. Opady od poniżej 20 do 30 mm wystąpiły na Nizinie Śląskiej oraz w północnych i północno-wschodnich rejonach kraju, stanowiły na tych obszarach od 30 do 70% normy wieloletniej. Na znacznej powierzchni kraju notowano opady od 30 do 50 mm tj. od 70 do 90% normy. Natomiast bardzo wysokie od 60 do 110 mm zanotowano na Nizinie Szczecińskiej i Podlaskiej oraz na Pogórzu Karpackim stanowiące na tych terenach od 100 do 170% normy wieloletniej. Szczególnie wysokie opady odnotowano na Podhalu i w Tatrach od 110 do ponad 130 mm, na tych obszarach stanowiły one od 100 do 110% normy wieloletniej.

Pierwsza dekada czerwca pod względem opadów atmosferycznych była bardzo zróżnicowana. Na wschodnich terenach kraju opady były bardzo małe od poniżej 5 do 10 mm. Zdecydowanie większe odnotowano w zachodniej i w środkowej Polsce od 10 do 50 a miejscami nawet do ponad 60 mm. Natomiast w drugiej dekadzie na wschodnich terenach Polski a także na północy kraju wystąpiły stosunkowo duże odpady od 10 do ponad 60 mm. Na pozostałym obszarze kraju opady były mniejsze od 5 do 20 mm. Natomiast trzecią dekadę charakteryzowało największe ze wszystkich dekad tego miesiąca zróżnicowanie pod względem wielkości opadu. Południową część kraju charakteryzowały bardzo niskie opady od 5 do 10 mm, natomiast na bardzo dużym terytorium Polski środkowej i północnej odnotowano je w bardzo dużej obfitości od 40 do ponad 90 mm.

W pierwszej dekadzie lipca występowały trzy pasy o stosunkowo wysokich opadach atmosferycznych: na północy, południu oraz w części środkowej kraju. Na tych terenach notowano opady od 20 do 80 mm. Na pozostałych obszarach Polski opady były one niskie od 5 do 20 mm a miejscami nawet nie przekroczyły 5mm.

W kolejnym już okresie sześciodekadowym obserwowane jest duże zróżnicowanie wielkości klimatycznego bilansu wodnego na terenie kraju. W jednych obszarach notowany jest bardzo duży deficyt wody dla roślin a w innych sytuacja jest dobra lub nawet bardzo dobra (jak np. Pojezierzu Pomorskim). W dalszym ciągu do obszarów szczególnie narażonych na duże niedobory należy cała Lubelszczyzna, północna Małopolska, Dolny Śląsk. Na tych terenach deficyt wody wzrósł od 20 do 30 mm co spowodowało zwiększenie obszarów z suszą oraz wzrost liczby upraw, których plony będą niższe przynajmniej o 20% z powodu niedoboru wody w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich warunkach pogodowych.

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.

Dr hab. Rafał Pudełko

Dr Katarzyna Żyłowska

Mgr Piotr Koza

Mgr Elżbieta Wróblewska