SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i na kiszonkę, rzepaku i rzepiku, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.

W czwartym okresie raportowania tj. od 1 maja do 30 czerwca 2016 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są na większości obszarów Polski ujemne.

Susza rolnicza w obecnym okresie sześciodekadowym pogłębia się, obejmując coraz większe obszary, przybywa upraw których plony będą niższe o 20% z powodu suszy na obszarze gminy w tym roku w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych. W okresie sześciodekadowym od 1 maja do 30 czerwca 2016 r. wartości klimatycznego bilansu wodnego za pomocą których wyznaczana jest susza, są niższe średnio o 16 mm w stosunku do poprzedniego okresu. W okresie od 1 maja do 30 czerwca br. susza występowała wśród sześciu upraw.

Zagrożenie suszą występuje w 428 gminach (17,27% gmin Polski), na powierzchni 4,04% gruntów ornych skupionych w 10 województwach:kujawsko-pomorskim, mazowieckim, wielkopolskim, łódzkim, podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim, lubuskim, dolnośląskim

W obecnym okresie sześciodekadowym susza rolnicza w Polsce notowana jest wśród sześciu upraw:

• zbóż ozimych,
• zbóż jarych
• krzewów owocowych
• roślin strączkowych
• rzepaku i rzepiku
• truskawek

Susza występuje na glebach I kategorii (gleby bardzo lekkie), grupa granulometryczna:

piasek luźny,

piasek luźny pylasty,

piasek słabo gliniasty,

piasek słabo gliniasty pylasty,

oraz na glebach II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna:

piasek gliniasty lekki,

piasek gliniasty lekki pylasty,

piasek gliniasty mocny,

piasek gliniasty mocny pylasty.

Tak jak w poprzednich okresach sześciodekadowych największa susza występuje wśród upraw zbóż jarych, odnotowano ją w dziesięciu województwach Polski w 428 gminach. Względem poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpiło zwiększenie zagrożenia suszą o 180 gmin. Susza występuje w 17,27% gmin kraju (zwiększenie względem poprzedniego okresu o 7,26 punktów procentowych), na powierzchni 4,04% gruntów ornych.

Tabela 1 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw, w których susza występuje wśród zbóż jarych.

Tabela 1.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	kujawsko-pomorskie	144	62	43,06	5,80
2	mazowieckie	314	130	41,40	9,39
3	wielkopolskie	226	80	35,40	11,58
4	łódzkie	177	51	28,81	7,74
5	podlaskie	118	31	26,27	2,84
6	lubelskie	213	45	21,13	3,20
7	świętokrzyskie	102	15	14,71	2,20
8	warmińsko-mazurskie	116	10	8,62	1,20
9	lubuskie	82	3	3,66	0,87
10	dolnośląskie	169	1	0,59	0,00

Susza występuje, podobnie jak w poprzednim okresie sześciodekadowym, również wśród upraw zbóż ozimych, odnotowano ją w siedmiu województwach Polski w 154 gminach (o 50 gmin więcej niż poprzednim okresie sześciodekadowym), w 6,21% gmin kraju (o 2,01 punktów procentowych więcej niż w poprzednim okresie), na powierzchni 1,17% gruntów ornych.

Tabela 2 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby gmin oraz % gmin i powierzchni gruntów ornych dla województw, w których susza występuje wśród zbóż ozimych.

Tabela 2.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	wielkopolskie	226	54	23,89	6,27
2	kujawsko-pomorskie	144	27	18,75	1,24
3	mazowieckie	314	40	12,74	1,79
4	łódzkie	177	22	12,43	2,32
5	lubelskie	213	8	3,76	0,22
6	podlaskie	118	2	1,69	0,02
7	świętokrzyskie	102	1	0,98	0,00

Susza tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym nadal występuje w uprawach krzewów owocowych, odnotowano ją w trzech województwach w 24 gminach kraju (zwiększenie zagrożenia suszą o 4 gminy względem poprzedniego okresu sześciodekadowego). Susza wśród tych upraw występuje w 0,97% gmin Polski (zwiększenie zagrożenia suszą o 0,16 punktów procentowych względem poprzedniego okresu sześciodekadowego), na powierzchni 0,07% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach, w których odnotowano to zagrożenie przedstawia tabela 3.

Tabela 3.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	wielkopolskie	226	13	5,75	0,44
2	łódzkie	177	9	5,08	0,27
3	kujawsko-pomorskie	144	2	1,39	0,00

Susza tak jak w poprzednim okresie sześciodekadowym nadal występuje w uprawach roślin strączkowych, odnotowano ją w pięciu województwach w 89 gminach kraju (zwiększenie zagrożenia suszą o 25 gmin względem poprzedniego okresu sześciodekadowego). Susza wśród tych upraw występuje w 3,59% gmin Polski (zwiększenie zagrożenia suszą o 1,01 punktów procentowych względem poprzedniego okresu sześciodekadowego), na powierzchni 0,55% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach, w których odnotowano to zagrożenie przedstawia tabela 4.

Tabela 4.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	wielkopolskie	226	43	19,03	3,83
2	kujawsko-pomorskie	144	14	9,72	0,31
3	łódzkie	177	16	9,04	1,49
4	mazowieckie	314	11	3,50	0,07
5	lubelskie	213	5	2,35	0,00

Susza występuje w uprawach rzepaku i rzepiku, odnotowano ją w trzech województwach w 24 gminach Polski w 0,97% gmin kraju, na powierzchni 0,05% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tej uprawy zamieszczono w tabeli 5.

Tabela 5.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	wielkopolskie	226	13	5,75	0,21
2	łódzkie	177	8	4,52	0,42
3	kujawsko-pomorskie	144	3	2,08	0,00

Susza występuje także w uprawach truskawek, odnotowano ją w jednym województwie w 1 gminie Polski w 0,04% gmin kraju, na powierzchni 0,00% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy dla tej uprawy zamieszczono w tabeli 6.

Tabela 6.

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	łódzkie	177	1	0,56	0,00

Tegoroczny maj był ciepły. Najcieplej było na Ziemi Lubuskiej oraz miejscami na obszarze Niziny Wielkopolskiej, Mazowieckiej, Szczecińskiej oraz na Kujawach z temperaturą powietrza ponad 15,5°C, wyższą o 2°C od średniej wieloletniej. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę od 14 do 15°C, wyższą od wieloletniej o 1-1,5°C. Najchłodniej było w Sudetach i Karpatach oraz w północno-wschodniej części Pobrzeża Słowińskiego, od 12 do 14°C, jednakże względem temperatury wieloletniej, na tych terenach było cieplej od 1 do 1,5°C.

W pierwszej dekadzie czerwca na dużym obszarze zachodniej a zwłaszcza w północno-zachodniej części Polski występowała wysoka temperatura powietrza, od 17 do 18,5°C. Im dalej w kierunku wschodnim tym było chłodnej. Na dużym terytorium we wschodnich terenach kraju notowano temperaturę ok. 15°C. W drugiej i trzeciej dekadzie sytuacja pod względem temperatury była zgoła odwrotna. Zdecydowanie najcieplej było w południowo-wschodniej Polsce, w drugiej dekadzie od 17,5 do 18,5°C, a w trzeciej było gorąco bo aż od 21,5 do 22,5°C. Na bardzo dużym obszarze kraju notowano temperaturę w drugiej dekadzie od 16 do 17,5°C a w trzeciej od 20 do 21,5°C. Na północnych terenach Polski w drugiej dekadzie notowano temperaturę od 14 do 16°C a w trzeciej od 19 do 20°C.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. Najniższe wystąpiły na Ziemi Lubuskiej i Nizinie Szczecińskiej nawet poniżej 20 mm co stanowiło ok. 30% normy wieloletniej (1971-2000). Niskie opady notowano w wielu rejonach kraju: na Nizinie Wielkopolskiej, Śląskiej, na Kujawach, w południowej części Niziny Mazowieckiej, na Wyżynie Małopolskiej, Śląskiej, na Polesiu, Kaszubach, na Pojezierzu Zachodnio i Południowosuwalskim oraz w Kotlinie Sandomierskiej od 20 do 40 mm tj. 40-60% normy. Na przeważającym terytorium kraju opady wynosiły od 40 do 60 mm (60-80% normy). Najwyższe opady odnotowano na Przedgórzu Sudeckim i Karpackim, od 60 do powyżej 120 mm. Tak duża zmienność wielkości opadów na terenie całego kraju wynikała z ich burzowego charakteru, obok terenów z bardzo wysokimi opadami występowały też obszary położone w bliskiej ich odległości, na których opady były bardzo małe.

Opady atmosferyczne w pierwszej dekadzie czerwca na bardzo dużym terenie kraju były małe. Szczególnie niskie poniżej 5 mm wystąpiły na znacznych obszarach w północno-zachodnich terenach Polski oraz na Lubelszczyźnie. Na bardzo dużym obszarze kraju notowano niskie opady wynoszące od 5 do 15 mm. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca w północno-zachodniej Polsce notowano największe opady wynoszące od 20 do 60 mm, a w niektórych rejonach nawet od 60 do 100 mm. Małe opady wynoszące od 10 do 20 mm wystąpiły na największym obszarze kraju, zaś bardzo małe odnotowano w południowo-wschodniej Polsce, wynoszące poniżej 10 mm. W trzeciej dekadzie tego miesiąca największe opady notowano w dwóch pasach, w jednym pomiędzy Ziemią Lubuską poprzez wschodnie tereny Pojezierza Pomorskiego i zachodnie obszary Pojezierza Mazurskiego oraz w drugim pomiędzy Wyżyną Śląską, Małopolską, Niziną Mazowiecką aż po Pojezierze Mazurskie. Na tych terenach notowano opady wynoszące od 20 do 60 mm, a miejscami nawet ponad 100 mm. Na pozostałym terenie kraju notowano mniejsze opady od 10 do 20 mm.

Tak jak w poprzednich okresach sześciodekadowych tak i w obecnym okresie na terenie kraju występowało bardzo duże zróżnicowanie pod względem zasobów wody dla roślin uprawnych. W całym kraju znacznie wzrósł deficyt wody, jednakże szczególnie duże niedobory wzrosły w wschodniej części kraju (o ok. 30 mm), wynoszą obecnie od -120 do –149 mm.

Największy deficyt wody -170 do –179 mm w dalszym ciągu występuje na Wysoczyźnie Łaskiej i Tureckiej, ale także notowany jest w południowych rejonach Niziny Mazowieckiej, powodując w tych obszarach znaczne obniżenie plonów. Dotyczy to głównie upraw zlokalizowanych na glebach lekkich i bardzo lekkich.

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.

Mgr Piotr Koza

Mgr Tomasz Jóźwicki