SMSR

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2478 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: zbóż ozimych i jarych, kukurydzy na ziarno i na kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych, truskawek oraz roślin strączkowych.

W siódmym okresie raportowania tj. od 1 czerwca do 31 lipca 2016 roku, nie stwierdzamy zagrożenia wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są na większości obszarów Polski ujemne, jednakże wartości te są dla w/w upraw wyższe od wartości krytycznych.

W siódmym okresie raportowania tj. od 1 czerwca do 31 lipca 2016 roku najniższe wartości KBW odnotowano w południowo-wschodniej części Wyżyny Lubelskiej (Roztocze), południowo-wschodniej części Niziny Mazowieckiej, na Pojezierzu Kujawskim oraz w północno-wschodniej części Wyżyny Małopolskiej. Obecnie najniższe wartości KBW w tych rejonach wynoszą od -120 do -159 mm.

W rozpatrywanym okresie sześciodekadowym od 1 czerwca do 31 lipca 2016 r. wartości KBW na terenie Polski względem poprzedniego okresu raportowania uległy zwiększeniu. Średnio dla kraju wartości KBW w stosunku do poprzedniego okresu były wyższe o 17 mm.

W czerwcu najniższą temperaturę powietrza odnotowano w pierwszej dekadzie miesiąca i wynosiła ok. 15°C, wystąpiła na dużym obszarze we wschodniej części kraju. Najwyższą temperaturę odnotowano w zachodniej i północno-zachodniej Polsce (od 17 do 18,5°C). Kolejne dekady miesiąca przyniosły wyższą temperaturę, średnio wynosiła ponad 18,5°C dla całego kraju. Najniższą temperaturę notowano na północy kraju w drugiej dekadzie (14°C) a najwyższą 22,5°C w południowo-wschodniej Polsce w trzeciej dekadzie tego miesiąca. Tegoroczny czerwiec był miesiącem bardzo ciepłym, na przeważającym terenie kraju odnotowano temperaturę znacznie wyższą od normy wieloletniej o 2-3°C.

Pierwsza dekada lipca charakteryzowała się niewielkim zróżnicowaniem temperatury powietrza na terenie kraju. Na dużym obszarze północnej części Polski występowała temperatura od 16 do 17,5°C. W Polsce środkowej i południowej temperatura wynosiła od 17,5 do 18,5°C. Druga dekada tego miesiąca, charakteryzowała się nieco większym zróżnicowaniem temperatury powietrza. Temperatura powyżej 19°C występowała pomiędzy Niziną Śląską a Równiną Oleśnicką, na Roztoczu oraz na Przedgórzu Karpackim. W całym środkowym pasie Polski od Pojezierza Lubuskiego poprzez Pojezierze: Wielkopolskie, Kujawskie, Dobrzyńskie, Kotlinę Warszawską, Nizinę Mazowiecką i Południowopodlaską aż po Wyżynę Lubelską temperatura wynosiła od 18 do 19°C. W północno-zachodniej oraz w północno-wschodniej Polsce temperatura była wyższa, średnio o 0,5°C. Na terenach Wyżyny Małopolskiej temperatura była niższa wynosiła od 17,5 do 18°C, jeszcze chłodniej było na obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (17-17,5°C). Pod względem przebiegu temperatury powietrza trzecia dekada lipca nieznacznie różniła się od 2 dekady tego miesiąca. Najniższą temperaturę notowano na Pojezierzu Pomorskim nawet poniżej 18,5°C. Nieznacznie cieplej było na Pojezierzu Mazurskim, Wysoczyźnie Bełchatowskiej oraz na Wyżynie Śląskiej od 19,5°C do 20,5°C. Na Pojezierzu Wielkopolskim, Nizinie Mazowieckiej, Wyżynie Lubelskiej i Małopolskiej notowano temperaturę wynoszącą od 20°C do 21,5°C. Wysoką temperaturę notowano na Nizinie Śląskiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej od 21°C do 21,5°C. Najcieplej było na Przedgórzu Sudeckim, na terenach położonych w południowych częściach Niziny Mazowieckiej oraz na Pogórzu Przemyskim, gdzie notowano temperaturę powyżej 21,5°C.

Opady atmosferyczne czerwca charakteryzowały się bardzo dużym zróżnicowaniem na terenie całego kraju. Stosunkowo wysokie występowały na terenach północno-zachodniej Polski oraz w pasie pomiędzy Wyżyną Śląską, Małopolską, Niziną Mazowiecką aż po Pojezierze Mazurskie wynoszące od 20 do 60 mm (40-80% normy wieloletniej) a miejscami nawet 60-100 mm (80-120% normy). Natomiast stosunkowo małe i bardzo małe opady notowane były na pozostałej części kraju wynosiły one od 5 do 20 mm (najniższe opady notowane były na terenach południowo-wschodniej Polski wynoszące poniżej 10 mm oraz na terenach północno-zachodniej części kraju). Tak duża zmienność wielkości opadów na terenie całego kraju wynikała z ich burzowego charakteru, obok terenów z bardzo wysokimi opadami występowały też obszary położone w bliskiej ich odległości, na których opady były bardzo małe.

Pierwszą dekadę lipca na północy kraju charakteryzowały bardzo duże opady wynoszące od 40 do ponad 100 mm, na północnym-wschodzie były nieco mniejsze od 40 do 60 mm. Na przeważającej powierzchni Polski opady wynosiły średnio od 10 do 40 mm. W drugiej dekadzie lipca opady atmosferyczne charakteryzowały się dużo większym zróżnicowaniem na terenie całego kraju w porównaniu do pierwszej dekady tego miesiąca. Zróżnicowanie to wynikało z ich burzowego charakteru. Największe opady notowano w trzech pasach. W pierwszym z nich opady od 100 mm do nawet więcej niż 120 mm notowano od Karkonoszy, poprzez Wzgórza Trzebnickie, Pojezierze Gnieźnieńskie, Pojezierze Krajeńskie i Bytowskie po Pojezierze Kaszubskie. W drugim pasie notowano opady od 60 do ponad 120 mm; od Płaskowyżu Głubczyckiego poprzez Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko- Częstochowską, Wysoczyznę Bełchatowską, Międzyrzecze Łomżyńskie po Wysoczyznę Białostocką. W trzecim pasie we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej i południowo- wschodniej części woj. podkarpackiego opady były niższe niż w pozostałych dwóch pasach i wynosiły średnio od 40 mm do 80 mm (okolice Roztocza). Najniższe opady zanotowano na Wyżynie Kieleckiej w okolicach Gór Świętokrzyskich wynoszące poniżej 20 mm. Na pozostałym obszarze kraju opady atmosferyczne notowano od 20 do 40 mm. W trzeciej dekadzie lipca obszar o stosunkowo wysokich opadach atmosferycznych występował w pasie Wyżyn Polskich, począwszy od Wyżyny Śląskiej poprzez Wyżynę Małopolską po Wyżynę Lubelską, gdzie odnotowano opady od 20 do 80 mm. Najwyższe opady wynoszące powyżej 120 mm (140% normy wieloletniej) notowano na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz w północnej części Pogórza Wielickiego. W środkowej części Pojezierza Mazurskiego oraz we wschodniej części Pojezierza Pomorskiego opady wynosiły od 40 do 80 mm (60-100% normy). Najmniejsze opady wynoszące poniżej 10 mm odnotowano na Roztoczu oraz na Podkarpaciu. Na pozostałym obszarze Polski opady kształtowały się w granicach od 10 do 40 mm.

Na terenie całego kraju w dalszym ciągu występuje deficyt wody. Niedobory wody występujące w maju a zwłaszcza w czerwcu spowodowały obniżenie plonów roślin uprawnych. Im niedobór ten jest większy oraz im dłużej on trwa, tym bardziej powoduje większe straty plonów. Wystąpienie krytycznych wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb oznacza przeciętne obniżenie plonów o 20% w skali gminy w danym roku w stosunku do plonów uzyskiwanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych. Bardzo często zdarza się, że wartości KBW w poszczególnych gminach są zbliżone do wartości krytycznych, jednakże nie zostają one przekroczone, co oznacza, że średnie straty plonów w gminie nie przekroczą 20%. Z powodu dużych opadów atmosferycznych w lipcu deficyt wody na znacznym obszarze kraju zdecydowanie uległ poprawie, szczególnie w rejonach gdzie niedobór wody był największy. Z powodu stosunkowo małego niedoboru wody jaki obecnie występuje, nie są notowane na ternie kraju obszary, w których występowałaby susza rolnicza.

Należy jednak mieć na uwadze, że poprawa warunków wilgotnościowych dla upraw, w których odnotowano suszę rolniczą nie spowoduje znaczącego wzrostu wielkości plonu i będą one niższe w tym roku o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.

Dr hab. Rafał Pudełko

Dr Katarzyna Żyłowska

Mgr Piotr Koza

Mgr Elżbieta Wróblewska

……